Ўзбекистон республикаси ташқи ишлар вазирлиги

Расм 1.20. Меҳнатнинг соҳалар бўйича 
тақсимланиши 
Иш хақи, w
Иш хақи, w
L
Pm*MPLm
Om
Pf*MPLf
Of
w
Lf
Lm
 
Меҳнат ресурслари ва даромадлар тақсимланишига иккала соҳадаги 
маҳсулотлар нархларининг ўзгариши қандай таъсир этади?
 
1. Нархларнинг пропорционал ўзгариши. 

---

66 
Агар қайта ишлаб чиқариш соҳасининг маҳсулоти нархи P
M
ва озиқ-
овқат ишлаб чиқариш соҳасининг маҳсулоти нархи P
F
10%га кўтарилса, 
меҳнатга бўлган талабнинг эгри чизиғи юқорига 10%га силжийди, иш ҳақи 
ҳам 10%га ошади. Бунда меҳнат ресурсларини соҳалар ўртасида 
тақсимланиши ва улар ўртасидаги ишлаб чиқариш ҳажмларининг нисбати 
ўзгармайди (1.21 - расм). 
Расм 1.21. Маҳсулотлар нархларининг 
пропорционал кўтарилиши
Иш хақи, w
Иш хақи, w
Pm*MPLm
Pf*MPLf
P’f*MPL’
f
P’m*MPL’m
w
w’
Иш ҳақининг реал даражаси, яъни иш ҳақини маҳсулотлар нархига 
нисбати ва капитал ва ер эгаларининг реал даромадлари ўзгармас қолади.
Хулоса:
нархларни умумий даражасининг ўзгариши аҳоли гуруҳлари 
даромадларига таъсир этмайди. Фақат нисбий нархларнинг ўзгариши турли 
аҳоли гуруҳлар фаровонлигига ва ресурслар тақсимланиши характерига таъсир 
этади.
2. Нисбий нархларнинг ўзгариши. 

Фақат қайта ишлаб чиқариш соҳасининг маҳсулоти нархи P
M
берилган 
фоизгача кўтарилади (7%). MPL
M
эгри чизиғи юқорига силжиди. Иш ҳақи 
кичикроқ даражага 5%га кўтарилади. Реал иш ҳақи кўтарилиши ѐки 
пасайиши ҳам мумкин. 

---

67 

Қайта ишлаб чиқариш соҳасида бандлик ўсади, капиталдан бўлган 
даромад эса кўтарилади.

Озиқ-овқат ишлаб чиқариш соҳасида бандлик пасаяди, ердан бўлган 
даромад эса камаяди (1.22 - расм). 

Ушбу жараѐнни мамлакат ташқи савдо муносабатларга киришиши 
ва жаҳон нархларига ўтиши ҳолатида кузатиш мумкин. Савдо 
муносабатлари ўрнатилгандан сўнг мамлакатда экспорт маҳсулотининг 
нисбий нархи кўтарилиб, импорт ўрнини босувчи маҳсулотнинг нисбий 
нархи пасаяди, бу эса экспорт соҳасида банд бўлган махсус омиллар 
эгаларининг даромадлари ошишига ва импорт билан рақобатлашувчи 
соҳада банд бўлган махсус омиллар эгаларининг даромадлари 
камайишига олиб келади.