Ўзбекистон республикаси соғЛИҚни сақлша вазирлиги тиббий таълимни ривожлантириш маркази тошкент педиатрия тиббиёт институти

Кўникмалар 
- 
бу бирор-бир ҳаракатни қайта такрорлаш натижасида
ишлаб чиқариладиган онг фаолиятини автоматлаштирилган
компонентидир. Кўникмаларни шаклланиши - ортиқча ҳаракатлар ва
кучланишни йўқотилиши ва бир бутун ҳаракатда тез учраб турувчи 
ҳаракатларни бирлашиши билан характерланади.
Мотивациялар
- 
эҳтиёжни қондиришга қаратилган мақсадли,
ташкиллаштирилган ва доимий фаолият жараёнига айланади. 
Таъсирчанлик - ирода сферасини хоссаси бўлиб, бунда одам
бировлар таъсирига осон берилади. Унинг характерини мотивлари
бошқалар томонидан аниқланади. 
Қарор қабул қила олмаслик
-
ирода актини мотивлар жанги
босқичида ёки қабул қилган қарорини амалга оширишдан тўхтаб қолиш. 
Иродани беқарорлиги
-
одамни ўзини томонидан мақулланадиган
туйғуларни - таъсирчанлик, ғазаб, қўрқиш, жаҳл, аччиқланиш, ўзини тутиб 
тура олмаслик. 
Ирода патологияси 
 
Ирода актини амалий барча этапларида ирода сферасини патологияси 
пайдо бўлиши мумкин. 
Мотивация даражасидаги патологиялар 
Гипобулия - 
ирода камайиши. Гипобулияда одамлар камҳаракат 
бўладилар, уларда бирон бир фаолиятга интилиш умуман кузатилмайди.
Бирор - бир ишни бошлаб, бу ишни чарчаб қолганларидан эмас, балки 
қизиқиши йўқлигидан, бу ишни охирига етказмай тугатадилар. Гипобулия 
кўпинча эмоционал фонни пасайиши билан бирга кечади. Иродани 
камайиши соматик беморларда, стационарда узоқ даволанганларда 
госпитализм ва хронизация ҳолатларда кузатилади. Гипобулия шунингдек 
бош миянинг органик касалликларида, депрессив ҳолатларда нотурғун
типдаги психотерапияда ва психопатсимон ҳолатларда, алкоголизмда ва
наркоманияда кузатилади. 
Абулия -
фаолиятсизлик, қатъиятсизлик, иродани сусайиши, 
иродасизлик. Ҳаракатларни руҳий бошқаришни патологик бузилиши.

---

39 
Ланжлик, ташаббускорлик ва фаолият кўрсатишга истакни йўқлиги билан
характерланади. Беморлар узоқ вақт ҳеч қандай фаолият кўрсатмасдан
ётишлари мумкин. 
Бу қарор чиқара олмаслик ва керакли ҳаракатларини уларни
зарурлигини англаб турса ҳам амалга ошира олмаслик билан кишилар бу 
ишни тезда тўхтатадилар ҳохиш истак ва ташаббускорликни йўқлиги 
беморни ўз – ўзига хизмат қилишга таъсир қилади. Бу уларни ташқи
кўринишларида ҳам кўринади ( иркит аҳволда, гигиеник хароб аҳволда). 
Абулия шизофрения ва уни апатия билан бирга кузатилганда шахс
нуқсонини типик кўриниши бўлиб ҳисобланади ва бу касаллик учун хос
бўлган апато-абулик синдромни ҳосил қилади. 
Гипербулия 
– 
одамни хаддан ташқари фаоллигини патологик
кучайиши. Самарасиз гипербулия маникал-депрессив психозларда маникал 
босқичда кузатилиб, кўп чалғиш бўлиб мия кўринишида қизиқишларини
тормозланиш, гиперсексуаллик билан уйғун ҳолда кузатилади. Шунингдек, 
амалиётда ирода фаолиятини бузилишлари - парабулиялар ҳам кузатилиб 
бу одамда ғалати, айрим вақтларда бемаъно ишларини қилишида кўринади.