|
Клиникаси. Касалликнинг етакчи белгиси артериал босим ошиши ҳисобланади.
Касаллик нормал босим фонида криз (хуруж)лар билан характерланади. У тўсатдан
бошланади, артериал босим шиддат билан оша боради ва жуда юқори рақамларга чиқиши
мумкин (систолик — симоб устуни ҳисобида 280/300 гача, диастолик эса — 180/200 мм
гача). Криз вақтида беморлар аҳволи кескин ёмонлашади, ўлимдан қўркув сезгиси пайдо
бўлади, рангпарлик, қўллар тремори, қаттиқ бош оғриғи, чаккаларда пульсация кузатилади,
кўриш қобилияти ёмонлашади, эшитув ва кўрув галлюцинациялари, стенокардия ҳодисаси
бўлиши, кўнгил айниши, қусиш, ҳиқичоқ тутиши эҳтимол. Кейин юрак уриши, минутига
120—160 гача тахикардия, юрак ритми ва ўтказувчанлигининг бўзилиши хос.
Феохромоцитоманинг бошқа белгиларига гипергликемия билан глюкозурия; плазмада озод
ёғ кислоталар концентрация ошиши; нейтрофил лейкоцитоз; тана температурасининг 39—
40°С гача кўтарилиши киради.
Феохромоцитома кечишида артериал босим даражаси ва бошқа белгиларга боғлиқ
ҳолда клиник кечишининг бир неча (аниқроғи 5 та) варианти тафовут қилинади, узил-кесил
диагноз эса қўшимча текширишлар йўли билан қўйилади. Уларга: катехоламинлар ва
ванилил — бодом кислотанинг криз фонида ва ундан ташқари вақтда сийдик билан
суткалик экскрециясини аниқлаш, адреналин ва норадреналин экскрециясини алоҳида-
алоҳида текшириш, гистаминли (провокация қиладиган) ва реджитинли (тўхтатадиган)
тестлар ва бошқалар киради.
III. Кардиоваскуляр (гемодинамик) гипертензиялар.
Бошқа симптоматик гипертензиялардан фарқли равишда гемодинамик гипертензиялар
патогенетик ёки бевосита юрак ва йирик томирлар касалликлари (атеросклероз, аорта
коарктацияси, аорта клапанлари етишмовчилиги, тўлиқ атриовентрикуляр блокада,
димланиш сабабли юз берган юрак етишмовчилиги ва б.) билан боғлиқ.
1. Атеросклеротик (склеротик гипертония).
Бу ҳолда нормал ва пасайган диастолик босимда (симоб устуни ҳисобида 95 мм дан
паст) систолик босимнинг сурункали ошиши (симоб устуни ҳисобида 160/190 мм ва
бундан юқори) хос. Беморларда артериал босим горизонтал вазиятда симоб устуни
ҳисобида 180/80, 195/70, 200/85, 220/90 мм ва ҳоказо атрофида бўлади. Худди шу
69
беморларда вертимал вазиятда систолик босим симоб устуни ҳнсобида 10—25 мм га
пасаяди, диастолик босим кам ўзгаради. Пульс босими ҳамиша кўпроқ. Тўғри
диагностикага умуман атеросклероз учун хос асосий клиник маълумотларни (ёш,
жараённинг қаерда жойлашгани, босқичи ва б.) ҳисобга олган ҳолда эришилади.
2. Аорта клапанлари етишмовчилиги, бунда аорта клапанлари етишмовчилиги
симптомлари билан бирга (юракнинг чапга ва пастга гипертрофияси, ўқ иккинчи
қовурғалар орасида ўтадиган дағал диастолик шовқин, ўзига хос пульс, рангпарлик,
ҳушдан кетишга мойиллик, рентгеноскопияда «аортал конфигурация» ва б.) диастолик
босим кескин пасайгани ҳолда (симоб устунининг 0—20— 30 мм гача) систолик
босимнинг ошиши (симоб устуни ҳисобида 160/220 гача, баъзан 220 мм ва бундан юқори)
аниқланади.
3. Тўлиқ атриовентрикуляр блокада. Тўлиқ атриовентрикуляр блокадали, юрак
қисқаришлари кам (минутига 20—35) беморларда систолик босимнинг ўртача ошиши
(симоб устуни ҳисобида 150/160 мм) ва диастолик босимнинг пасайиши (симоб устуни
ҳисобида 70—60 мм) кузатилади. Бироқ аксарият ангиноз оғриқ, нафас қисиши,
энцефалопатия симптомлари, кўриш қобилияти ёмонлашуви кабилар пайдо бўлиб,
артериал босимнинг кескин ошиши (систолик босим 200—220 гача, диастолик босим
симоб устуни ҳисобида 70—80— 100 мм гача) қайд қилинади. Бу синдром негизида мия
ёки буйрак қон оқимининг вақтинча секинла-шиши, катехоламинлар ажралиб чиқиши
ётади.
4. Димланиш билан кечадиган юрак етишмовчилиги. Димланишдан бўладиган
артериал гипертензия этиологияси ҳар хил юрак етишмовчилигида 4—4,5% ҳоллар
атрофида аниқланади. Одатда Н
II
даражасида артериал босим симоб устуни ҳисобида 155—
185/95—100 мм гача, Н
II
Б — III даражасида симоб устуни ҳисобида 160—180/90—115 мм
гача етиши мумкин. Бошқа турларидан фарқли равишда СГ (симптоматик гипертензия)
димланиш артериал гипертензияси юрак етишмовчилигини даволаш таъсири остида
нормаллашишга мойил бўлади. СГ нинг шу турсини диагностика қилишда юрак
етишмовчилигининг клиник, лаборатория ва инструментал белгилари йиғиндиси ва унинг
этиологияси ҳисобга олинади.
Биз симптоматик гипертензиянинг айрим клиник турлари устида тўхталдик, холос.
Амалиётда унинг кўпгина бошқа турлари, масалан нейроген (артериал босим ошиши бош
мия ва орқа мия касалликлари ва шикастлари билан боғлиқ), экзоген ва дорилардан
бўладиган (заҳарланиш, интоксикация, айрим дори-дармонлар қабул қилиш) турлари
мавжуд. Артериал босим ошиши кўпинча ҳомиладор аёлларда, ҳомиладорларнинг
кечиққан токсикозида кўп учрайди, бу турли омиллар билан боғлиқ ва охиригача ўрганиб
чиқилмаган. СГ нинг бу турсини диагностика қилишда қунт билан йиғилган анамнез
(бошдан кечирилган касалликлар, олдинги ҳомиладорлик ва туғруқларнинг қандай
кечганлиги), йиғилган маълумотларни мантиқан муҳокама қилиш ёрдам беради.
Симптоматик гипертензия (СГ) диагностикаси умуман СГнинг, хусусан унинг клиник
турларининг клиник таърифи ва диагностикаси артериал босим ошишидан ташқари асосий
жараённинг ўзига хос белгилари бўлмаганда бирмунча қийинчиликлар туғдиради.
Диагностик хато айрим объектив ва субъектив сабаблар туфайли содир бўлади. Бунинг
сабаблари: этиологик омиллар ғоят турли-туман бўлади, асосий жараён турли хил (ёки
моносимптом) кечади, ихтисослашган даволаш муассасалари кам, умумий профилдаги
мавжуд стационарлар етарлича жиҳозланмаган, текшириш учун етарлича шароитлар йўқ,
мутахассисларнинг назарий тайёргарлиги даражаси паст ва б. Врачда ҳар бир конкрет
ҳолда касаллик омили ҳақида етарлича тушунча бўлганда, яъни у илмий асосланган
қўшимча диагностика усулларини билганда ва ўтказа олганда СГ нинг турли турларига
тўлиқ клиник таъриф бериш, диагностика ва Қиёсий ташхис масалаларига тўғри ёндошиш
мумкин.
70
Иккиламчи артериал гипертензиялар ёки симптоматик гипертония диагностикасида
энг муҳими гипертония касаллигини истисно қилиш ёки тасдиқлаш ҳисобланади. Шу
мақсадда қўйида 13-жадвални келтирамиз.
Do'stlaringiz bilan baham: |
