Ўзбекистон Республикаси Соғлиқни сақлаш вазирлиги Тошкент врачлар малакасини ошириш институги

Даволаш: 
ш и кастл ан и ш ж ароҳатларида таъ си рл овчи о м и л ­
н и н г б артараф қ и л и н и ш и д а в о л а ш н и н г б и р и н ч и й ў н ал и ш и - 
дир. Ў лган тўқим а қолдикдари мавжуд ярал арга дастлаб а н т и ­
с е п ти к д ори аш ёлари (1:5000 н исбатдаги калий п ерм ан ган ат 
э р и т м а с и , вод о р о д п е р о к с и д и , 1:5000 н и с б ат д аги ф у р а ц и л - 
л и н ), п р о тео л ети к ф ер м ен тл ар б и л ан и ш л ов берилади. А гар 
кучли orpH iyiap п айдо бўлса, о ғр и қ с и зл а н ти р и ш ўтказилади. 
Э рози я ва ярал арн и э п и те л и за ц и яс и н и кучайтирувчи аш ёлар 
билан иш лов берилади, бунда облепиха ёки наъм атак м алҳа- 
м и, А витам ини эритм аси иш латилиш и м умкин. Ю м ш оқ тўқи- 
м аларнинг гипетроф ияси - протезли гранулёма ҳолати кузатил­
са, сунъий протезлар та қ и ш таъ қикдан ади. Ж ароҳатланган ва 
гипертроф ияга учраган тўқи м а эп и тел и зац и ял ан ган д ан кейин 
кесилиб, протез қайтадан тайёрланади.
О ғиз бўш лиғи ш и л л и қ қавати ш и к астл ан и ш и ж ароҳатла- 
р и н и н г олдини ол и ш учун оги з бўш лигидаги барча ж ароҳат- 
л овч и л арн и бартараф қи л и ш , кари ес ко в ак л ар и н и плом балаш , 
протезл арн и н г ҳолатини назорат қилиб туриш зарур. Ш и каст- 
л ан и ш л ар н и н г олдини олиш да, я к к а олиб таш л ан ган ти ш л ар 
ў р н и н и тезда о р то п ед и к д аволаб, ти ш қаторларидаги к ам ч и - 
л и к н и вақгида б артараф қи ли ш м ақсадга м увоф иқдир.
ПАСТ ҲАРОРАТЛИ ТАЪСИРЛОВЧИЛАР
О хирги й и лларда с то м ато л о ги ян и н г д аво л аш йўн али ш и да 
паст ҳароратли даволовчи усуллар кенг қўлланилм оқда. Бу б о- 
рада асосан ги п ертроф и к гингивит, эп ули с, пап и ллом а, л е й ­
к о п л а к и я , сурун кали яр ал ар , М ан ган отти х ей л и ти , л аб ёр и - 
л и ш и ва б ош қал арн и даволаш даги эри ш и л аётган иж обий на- 
тиж ал арн и таъкидлаб ўтиш м ум кин.
К л и н и к -э к с п е р и м е н т а л т е к ш и р и ш л а р н и н г к ў р с а ти ш и ч а , 
тўқим алар чуқур қатлам и ни қи сқа муддатли м узлатиш - ш и л ­
л и к қ о б и қ қават ю заси н и н г некрози га ол и б келади. А зотнинг 
бугли с у ю к а и ги н и ( - 1 196(>С ) 15-20 с о н и я тўқи м ага т а ъ с и р и ­
д а н ёк и махсус кри ои н струм ен т б и л ан кри отаъ си р (130-175 С ) 
қилинганда, ш и л л и қ қават қобиги қорга ўхш аш музлаган қават- 
н и ҳосил қилади. М узлаган тўқи м а соҳаси атроф идаги тўқи- 
м адан а н и қ аж ралиб туради. К риотаъсир тўхтатилгандан к е й ­
ин 10-20 д ақ и қ а ўтгач, тўқим а олдинги ҳолатига қайтади. О ра- 
д а н 2-3 соат ўтгач, м узлатилган соҳа қизарад и , ш и ш ад и (ш иш
2-3 кундан кей и н қай тад и ), б и р кун ўтгач к ў п ч и л и к б е м о р ­
л а р н и н г м узлатилган тўқим а соҳасида н ек р о ти к қатлам юзага 
келиб, у тагидаги тўқим ага зич ёп и ш ган о ч -с а р и қ , лабда эса 
қо р ам ти р -сар и қ рангда бўлади. Н ек р о ти к тўқи м а атроф идаги 
ш и л л и қ қаватдан ингичка қизарган ч и зи қ б и л ан а н и қ чегара

---

Оғиз бўш лш и ш иллиқ қават ининг ш икастли жароҳатлари
25
ланган бўлади. Н екротик тўқим а тўкилиш и (аж ралиш и) 5-6 кун- 
дан кейин кузатилади. Н екроти к туқим а маълум муддатда туки- 
ли б , тў қ и м а н и н г эп и тел и зац и яси 12-16 кун давом этади.
Ҳ озирги вақтда стом атол оги к ам алиётда кри отаъ си р м ақ- 
садида К Р -1 , К Р -4 , КАС-01 кри оораси тел қурилм алари қўлла- 
нилиб, улар азотн и н г буғли сую қпигини сепиш тартибига асос­
ланиб иш лайди. Ш унингдек, КУ А С -01М Т русумли дросил м и к­
р о к р и о г е н т и з и м н и ҳ а л қ а л и ё п и қ ц и к л а с о с и д а и ш л о в ч и
қурилма ҳам кен г қўлланилади.
Т ў қ и м а л ар м у зл аш и ж а р а ё н и д а а с о с а н қ у й и д аги л ар к у за ­
ти л а д и : м у зл аш д а в р и д а т ў қ и м а л а р л о к а л о қ а р и б , м у злай
б ош л ай д и ,. б ун д а ҳ у ж ай ра и ч и д аги ва ҳуж ай ра т а ш қ а р и с и - 
д аги су ю к д и к к р и с т а л л и за ц и я л а н и ш и кеч ад и . М узлаш д а в ­
ри д а т ў қ и м а л а р н и н г о қ а р и ш с о ҳ а л а р и н и а н и к д а б ол и ш м ум ­
к и н . Т ў қ и м а л ар д а қ и за р и ш ва ш и ш и ш д а в р и б е в о с и та м у з­
л аш даври ўтиб б ўл ган д ан к е й и н - ҳуж ай рал араро ва ҳуж айра 
и ч идаги к р и с та л л а н ган с у ю қ л и к н и н г ўз ҳолига қай ти ш и а с о ­
сан к а п и л л я р қ о н то м и р л а р и б у зи л и ш и о қ и б а т и д а к у за т и ­
л а д и , бунга сабаб м ем б р ан а стр уктураси м у зл аган д а ў зга р а - 
ди ва э р и ш ж а р а ё н и д а қ о н т о м и р д е в о р л а р и н и н г ўтк азу в - 
ч ан л и ги ош ад и. К р и о н е к р о з д аври 2-3 кун д аво м э т и б , тў қ и - 
м а л а р н и н г соғл ом ва н е к р о зл а н га н соҳаси о р аси д а а н и қ ч е ­
гара ҳоси л қ и л и б , ш и л л и қ қаватдаги т ў қ и м а л а р ш и ш и к а- 
м аяд и . К р и о д е с т р у к ц и я с о ҳ а си к а тт а л и ги га қ а р а б , р е г е н е ­
р а ц и я д а в р и 6-10 к у н д ан к е й и н б о ш л а н и б , 8-12 кун гач а д а ­
вом этад и . Бу вақтд а ш и л л и қ қаватд а тў л а т и к л а н и ш ж а р а ё ­
н и д а в р л а р и н и , в а қ т и н и а н и қ б и л и б о л и ш , д а в о л а ш га ҳара- 
кат қ и л и ш учун муҳим а ҳ а м и я т касб этад и .
Д о р и -д ар м о н л ар б илан