Ўзбекистон Республикаси Соғлиқни сақлаш вазирлиги Тошкент врачлар малакасини ошириш институги

БУЙРАК КАСАЛЛИКЛАРИ
Г лом ерулонеф рит ва буй ракн и н г сурункали ети ш м овч и л и - 
гида оғи з бўш лиғи ш и л л и қ қ о б и қ қа ват ида ўзгари ш л ар те з- 
тез учраб туради. С убъектив; оғи з қуриш и, а ч ч и қ сезгилар ва 
оғизда ноқулай таъм пайдо бўлади. Бу б елги л арн и н г юзага чи- 
қиш дараж аси ва тав си ф и , буйрак касал л и ги н и н г оғирлигига 
боғлиқ. Қ атор м уал лиф ларнинг таъ кидлаш ича, буйрак к а с ал ­
лиги бор б ем о р л ар н и н г 87,5% ида оғи з бўш лиғида ўзгари ш - 
л ар кўринади. Ж ум ладан, ш и л л и қ қ о б и қ қават ран ги ўзгара- 
д и , ш иш ади. О ғиз ш и л л и қ қ о б и қ қаватида д о и м и й ш иш куза

---

Организмнинг ички аьзоси, эндокрин тизими ва модда алмашинуви ...
141
ти л и ш и , буйрак етиш м овчилиги оқибатида орган и зм н и н г бош - 
қа соҳаларида \а м ш иш кузатилиш и механизм и билан бир хил- 
д ир. Б у й р а к н и н г сурункали ети ш м овч и л и ги да паротид сўла- 
гида сези ларли силж иш кузатилади, сўлаг тарки б и д а м очеви ­
на ва азот қолдиғи м икдори кўпаяди, уни ан и кд аш кўпинча 
глом ерул он еф ри тн и н г барча тури ва б осқичларида таш хислов- 
чи тест си ф атида қўлланилади.
А гар б уй рак ети ш м овч и ли ги авж олиб б ори ш и давом эта- 
верса, азот қолдиғи ва м очевина м икдори ни сўлакда ош и б б о ­
р и ш и , орган и зм д аги б ош қа ум ум ий ўзгариш лар ва тўқим алар 
о зи қ л а н и ш и д аги ф а о л и я т н и н г б узи л и ш и , у ретри т учун т а в ­
си ф л и ҳолатни ю зага кел ти ри б , оғи з ш и л л и қ қ о б и қ кдватида 
н екроти к ўзгариш ларга сабаб бўлиш и мумкин. Н екроз соҳалар- 
н и н г ўринларида - ретром оляр соҳа, лунж , оғиз туби ва алве- 
ол яр ўсиқда ш и кастл ан и ш л ар ю зага келади. Ж араён тез вақтда 
чуқурлаш иб, ш и л л и қ ости қаватга, ҳатто, суя к усти пардаси- 
гача давом этади. Ж араён ти ш л араро с у як тўси ғд ари гача та ъ ­
сир қи л и б , ҳаттоки ти ш ва суяк тў қ и м ал ар и н и н г туш иб к ети ­
ш и га олиб келади. Б ундай ярал ар учун, ж ароҳат чуқур н е к р о ­
ти к м оддали, қи й и н аж раладиган ва кам о ғ р и ^ и ҳолат та в ­
си ф л и д и р. Б ем орлар оғзидаги қўланса ҳиддан, айрим вак^да 
м очеви н а ҳидидан ва сўлак аж рал и ш и б узи лган ли ги д ан ш и - 
к о я т қиладилар.
Даволаш
тезд а а со си й касалл и к н и б артараф қи л и ш га қ а - 
ратилм оғи лозим . М аҳаллий даволаш мақсадида некротик тўқи- 
ма м ех ан и к усулда, кей и н ф ер м ен тл ар (тр и п с и н , х и м о тр и п - 
с и н , хи м опсин) ёрдам ида ва 1% л и водород перекис эр и тм а­
си ёрд ам и д а ол и б таш л ан ад и . А н т и с еп т и к эр и тм а л а р б и л ан
ю в и ш , э п и т е л и за ц и я д о р и в о си тал ар и , о ғи з ш и л л и қ қ о б и қ
қаватида регенератив хусусиятни кучайтирувчи (облепиха м ал- 
ҳам и, н аъм атак, каротолин) воситалар тав си я қилинади.