Ўзбекистон Республикаси Соғлиқни сақлаш вазирлиги Тошкент врачлар малакасини ошириш институги

Крра “сочли (тукли) т ил”.
К асал ли к тил и п си м он сўрғич- 
л ар и н и н г турли дараж адаги гип ерп л ази яси ва ш охлан и ш и б и ­
л ан тавсиф ланади. Г иперплазия ж араён ида сўрғичлар ранги оч 
сарғиш рангдан, о ч -ж и гарран г ва қора ранггача ўзгаради. Хат- 
л и к б ем ор учун сези лар си з, тез, ривож ланади. У н и н г п ас ай и ­
ш и жуда с е к и н л и к б и л ан к еч и б , те з-т е з қ ай тал ан и б туради. 
К асал ли к катта ёш лн од ам лар о р аси д а н и сб атан к ў п р о қ уч ­
райди.
“ С очли т ш Г н и н г ри вож лан и ш и д аги саб аб л ар тўла а н и қ - 
л ан м аган . Бу к асал л и к, кўп ҳолларда, и н ф е к ц и о н хастал и к- 
л а р ва м еъ д а-и чак тракти ҳамда ж игар ф ао л и яти бузи л и ш ла- 
рида кўринади. С урункали ипм исон сўрғичлар гип ерп л ази яси
те з-т е з ку зати л м о ед а. У лар гипо ва а н а ц и д л и гастри тлард а, 
оғиздаги муҳит и ш қори й том он га си л ж и ш и оқи б ати д а касал ­
л и к н и н г юзага кел и ш и учун зам и н ҳозирлайди.
“ С о ч л и т и л ” б и л а н о ғ р и га н л а р н и н г қ а р и й б 68-70% ида 
C andida зам буруғларининг ф аол иш тирокида кандидозли с то ­
матит риво^сланади. Б и роқ, ш уни таъкидлаш ўр и н л и к и , зам - 
буру ғл и ф лора и кки л ам чи бўлиб, замбуруғли стом атитлар “ с о ­
чли т и л ” касаллиги кўри н и ш и д а юзага келади. Т ил сўрғичла- 
р и н и н г ги п ерп л ази яси сапб!балар ин ваги н ац и яси учун қулай- 
л и к туғдиради.
“ С очли т и л ” касаллиги жуда кўп алкоголли и ч и м л и к ича- 
д и ган л ар д а, ч ек ад и ган л ар д а, турли ки м ёви й тар к и б л и д о р и - 
л а р истеъм ол қи л адиганларда ва бир қатор истеъм ол м а\с у - 
л отл ари н и еганда юзага келади. А йрим ҳолларда бу маҳсулот- 
л а р истеъм ол қи л и н ган д ан кей и н “ сочли т и л ” ривож лан ад и
ёки қайталанади. Д ем ак, шу истеъм ол қилинган модда аъзо- 
н и н г с е н с и б и л и за ц и я с и г а о л и б к ел ад и , т ў қ и м а н и н г махсус 
ш иш и кузатилиб, и п сим он сўрғичлар гиперплази яси ва ш ох- 
л а н и ш н и н г кучайиш ига сабаб бўлади.
Г и перплазияланувчи и п си м он сўрғичлар ти л н и н г орқа ва 
ўрта учинчи соҳасида к ўп роқ ж ойлаш ган. Т и л н и н г ён юзаси 
ва олдинги қисм ида сўрғичлар эр ки н ж ой лаш ган и учун м еъё­
рий кўриниш да сақлан и б қолади. Т и л н и н г дорсал ю засида и п ­
си м о н сў р ғи ч л ар қ а л и н л а ш а д и , узу н л аш ад и ва ш о х л ан ад и .

---

Тил касалликлари
211
С ўрғичлар 0,5 д ан 3 см гача узунликда бўлиш и м ум кин. Тил 
асос и га то м о н сўрғичлар қалин ва м устаҳкам ўрнаш ади, учи 
эса д оим о ингичкалаш иб боради. Тил деворидаги ш и л л и қ қо б и қ 
қаватда кузатилган ўзгариш ш акли овал ёки четлари ноте кис 
учбурчакни эслатади. Тукли (сочли) тил учун унинг ранги му­
хи м аҳам и ятга эга , я ъ н и , о ч -с а р и к д и к , х и р а л и к , т ў қ -с а р и қ - 
л и к хосдир. И псим он сўрғичларнинг учи асосига нисбатан янада 
қорам тир бўлади. С ўрғи ч л арн и н г б ўялиш и кўп ҳолларда, и с­
теъм ол қи л и н ад и ган о вқ ат тарки б и д аги пигм ентли рангларга 
ва м икроф лорага (хромагенли замбуруғлар) боғликдир.
К асал ли к одатда, 2-3 ҳафтагача чўзилади. Б и роқ, ундан ҳам 
узо қ вақт давом эти ш и тўгрисида м аълумотлар бор. К асалли к- 
да оги з ш и л л и қ қ о б и қ қаватида қуриш , таъм сезги лари б у зи ­
ли ш и кузатилади. Б актер и о ско п и к текш и ри ш л ард а л еп то тр и - 
хиялар м и қд ори н и н г кўпайгани кўринади.
Қ ора “ сочл и т и л ” н и таш х и сл аш унча м у р ак к аб л и к тугдир­
м айди. Тил д еворидаги ш и л л и қ қ о б и қ қаватн и н г ўзгариш и ф а- 
қат ҳ а қ и қ и й тукли ти л касал л и ги д а эм ас, б алки ёлғон тукли 
ти лд а ҳам кўринади. Ё лгон сочл и ти л кў р и н и ш и м еъ д а-и ч ак
т р а к т и , о ғ и з б ў ш л и ғи д а ги я л л и г л а н и ш к а с а л л и к л а р и о ги з 
ги ги е н а си н и н г ём о н л аш у ви н ати ж аси д а, т и л н и н г ўткир бўя- 
л и ш и оқибатида юзага келади. Бундай ҳолларда и п си м он сўрғ- 
и ч л а р н и н г ўткир ги п е р п л ази яс и бўлм айди.
Ж араён \е ч қандай даво тад б и рл ари си з 10-15 кун давом ида 
пасаяди. О гиз б ўш л и ги н и ги ги ен и к ж иҳатдан тоза тутиш , таъ- 
си рловчилардан ҳоли қ и л и ш , ти ш караш и, ти ш то ш и , к ар и ­
оз ковакн и ёп и ш кабилар ж а р а ён н и н г ўз-ўзидан тузали ш и н и
тезлаш тиради. Агар и п си м он сўргичлар жуда ўткир гиперпла- 
зи я л а н ган бўлса, уни м ех ан и к усулда оли н ади . Бунда хавф - 
си зл и кка риоя қилган ҳолда у стара билан қириш мумкин. П аст 
ҳароратдан ф ойдал ан и щ ҳам яхш и натиж а беради. С ую қ азот 
пуркаб, 15-30 со н и я м узлатиб, сўрғичларни ти ли б ол и ш мум ­
кин. К онсерватив усуллардан к ератол и ти к воситалар - 5-10%
л и сали ц и л ат сп и р ти н и , 5% ли резорц и н н и кунига 2-3 м арта- 
д ан тил девори га суркаш ҳам яхш и сам ара беради. Г иперсен- 
си б и л и зац и ял о вч и те р а п и я, С , Д , А ви там и н л ари н и қўллаш , 
агар замбуругли глосситлар ю зага келса, махсус даволаш ўтка- 
зи ш зарур.