Ўзбекистон республикаси соғЛИҚни сақлаш вазирлиги тошкент тиббиёт академияси «тасдиқлайман»

Таёқчасимон бактериялар – (юнонча bacteria - таёқча деган сўздан 
олинган). Булар ҳам бир-бирларидан ўлчами, шакли, суртмада жойлашиши 
ва таёқчаларни учини кўриниши бўйича фарқ қилади (расм 10). 
Бактерияларнинг ўлчами 0,1 дан 10 мкм гача бўлиши. Ўлчами бўйича 3 та 
кўринишда учрайди: -майда бактериялар ўлчами 0,1 -0,25 мкм буларга 
микоплазмалар, бортонеллалар; ўрта ўлчамли (1-3 мкм) бактериялар буларга 
кўпчилик таёқчасимон ( ичак таёқчаси, бўғма қўзғатувчиси ва бошқалар) 
бактериялар; ўлчами катта ( 4-10 мкм) буларга газли гангрена, қоқшол 
қўзғатувчилари (расм 10) киради. Бактериялар формаси бўйича фарқланади – 
тўғри формали ( ичак таёқчаси ва бош.) тўғри бўлмаган ( коринебактерия ва 
бош.) ёки шохланган (бифидумбактерия ва бош.), овоид ( ўлат қўзғатувчиси), 
тармоқланган ипсимон (актиномицитлар). Бактерия таёқчаларининг икки 
учини тузилиши бўйича ҳам улар бир биридан фарқланади. Икки учи 
қирқилган (куйдирги қўзғатувчиси), юмолоқлашган ( ичак таёқчаси),
Расм 10. Таёқчасимон бактерияларнинг асосий формалари: 1-ичак таёқчаси; 
2- диплобактериялар; 3- стрептобактериялар; 4- стретобациллалар; 5,6- 
клостридиялар; 7-бўғма қўзғатувчиси; 8-дифтероидлар; 9- ўлат қўзғатувчиси; 
10- коккабактериялар; 11- фузобактериялар; 12- микобактерия; 13- 
вибрионлар; 14 –спириллалар; 15- трепонемалар.шакллари учрайди. 
Бактериялар бир-бирларига нисбатан суртмада жойлашувига қараб ҳам 
фарқланади. Кўпчилик бактериялар суртмада тартибсиз жойлашади ( 
энтеробактериялар), суртмада жуфт- жуфт бўлиб жойлашган бўлса 
диплобактериялар деб аталади (клебсиеллалар), агар спора хосил қилса 
диплобациллалар деб номланади. Суртмада занжирсимон бўлиб жойлашса 
стрептобактериялар (юмшоқ шанкр қўзғатувчиси) спора ҳосил қилса 
стрептобациллалар ( антарокоидлар) деб аталади. Суртмада рим цифрларини 
эслатиб ётиши мумкин (бўғма қўзғатувчиси), сигарет пачкасини эслатиб 
туриши ( мохов қўзғатувчиси) мумкин. 

---

ўткирлашган (фузобактериялар), икки учи катталашган (бўғма қўзгатувчиси) 
Расм 10. Таёқчасимон бактерияларнинг асосий формалари: 1-ичак таёқчаси; 2- диплобактериялар;
3-
стрептобактериялар; 4- стретобациллалар; 5,6- клостридиялар; 7-бўғма қўзғатувчиси;
8-
дифтероидлар; 9- ўлат қўзғатувчиси; 10- коккабактериялар; 11- фузобактериялар; 
12-
микобактерия; 13- вибрионлар; 14 –спириллалар; 15- трепонемалар.