Ўзбекистон Республикаси Саноат хавфсизлиги

§12. Тўсиқлар 
202.
Бахтсиз ҳодиса юз беришига сабабчи бўлиши мумкин бўлган юк 
кўтариш кранларининг ҳаракатда бўлган қисмлари қулай ҳолатда кўздан 
кечириш ва мойлаш имконияти мавжуд ҳолда мустаҳкам, олинадиган металл 
тўсиқлар билан ёпилган бўлиши керак. Қуйидагилар сўзсиз тўсилган бўлиши 
керак: 
а) тишли, занжирли ва червякли узатмалар; 
б) чиқиб турган болтли ва шпонкали бирлаштирувчи муфталар ҳамда 
ўтиш йўлларида жойлашган муфталар; 

---

42 
в) кран бошқарувчисининг иш жойи яқинида ёки ўтиш жойларида 
жойлашган барабанлар; бунда барабанларни тўсиш барабанга канатни 
(арқон) ўралиши устидан кузатишни қийинлаштирмаслиги керак; 
г) кўприксимон кранларни ҳаракатланиш механизми вали 50 r/min ва 
ундан ортиқ айланиш частотасида (50 r/min дан кам тезликда бу вал галереяга 
чиқиш учун люкнинг жойлашган жойида тўсилган бўлиши керак); 
Юк кранлари бошқа механизмлари валлари ҳам тўсилиши керак, агар 
улар хизмат кўрсатувчи ходимларнинг ўтиши учун мўлжалланган жойларда 
бўлса. 
203.
Рельс йўллари (темир йўллардан ташқари) ва уларнинг тиргак 
аравачалари бўйича ҳаракатланувчи кранларнинг юрувчи ғилдираклари 
ғилдирак остига бегона нарсаларни тушишини олдини олувчи шчиткалар 
билан таъминланиши керак. Шчит ва рельс орасидаги тирқиш 10 mmдан 
ошмаслиги керак. 
204.
Юк кўтариш машина электр ускуналарининг, шу жумладан 
ўчиргичлар, контактор панеллар ва қаршилик қутиларининг барча 
изоляцияланмаган ток ўтказувчи қисмлари, агар уларнинг жойлашиши юк 
кўтариш машинаси кабинаси, галерея ва майдончаларда бўлган шахсларни 
уларга тасодифан тегиб кетишига олиб келса, тўсиқлар билан тўсилиши 
керак. Асосий троллели симлар ёки таъминловчи кабелларга кучланиш 
берадиган ўчиргичларнинг изоляцияланмаган ток берувчи қисмлари ҳам 
тўсилиши керак.
Контактор (электромагнит улагич) панеллар ва қаришилик қутилари 
жойлашган жойларга чиқишда автоматик равишда кучланиш олинганда 
ҳамда юк кўтариш кранларни эксплуатация қилиш вақтида ёпиладиган 
махсус аппарат кабиналарда ўрнатилганда, улар тўсиқлар билан 
тўсилмаслиги мумкин.
205.
Кран йўли бўйлаб жойлашган асосий троллели симлар ва 
уларнинг ток қабул қилгичлари одамлар бўлиши мумкин бўлган кран 
кўприги, нарвон, ўтказиш ва бошқа майдончалардан уларга тасодифан тегиб 
кетмаслик учун хавфсиз масофада бўлиши керак. 
206.
Контакт билан ўчирилмайдиган люк блокировкалари (юк 
электромагнит троллелари, кранларнинг силжийдиган кабинали кучланиши 
42 Vдан ортиқ троллелар) юк кўтариш машинасида жойлашган троллели
симлар тўсилган ёки кран кўприги фермалари орасида 1m ва ундан ортиқ 
масофада жойлашиши керак. 

---

43 
Троллелар краннинг бутун узунлиги ва унинг ён томони бўйлаб 
тўсилади. 
207.
Юк канатларининг (арқон) паст ярусда жойлашган ишлаётган 
кран ва бошқа кранларнинг асосий ёки ёрдамчи троллели симлари билан бир-
бирига тегиб кетиши мумкин бўлган жойларда тегишли ҳимояловчи 
мосламалар ўрнатилиши керак.