Zbekiston respublikasi qurilish vazirligi toshkent arxitektura qurilish instituti

Registon (forscha) – O‘rta SHarq shaharlaridagi maydon. Turkiyda qumloq ma’nosini anglatadi. Nomiga ko‘ra bu bozorning dastlabki nomi. CHunki O‘rta Osiyoda odatda bozorlar unumsiz qumloq va toshloq joylarda tashkil qilingan. Labzak yoki Jangob arig‘ining hozirgi bozor markazidan o‘tadigan joylar pastlik va toshloq joylar bo‘lgan. SHuningdek, O‘rta Osiyo shaharlarida markaziy maydonlar Registon deb yuritilgan. Bu bozor haqida X asr tarixchisi Makdusiyning yozishicha, “Toshkentdan boshqa shaharlarga temir buyumlar, egar-jabduqlar va boshqa hunarmandlik mahsulotlari olib ketilardi, Toshkent kamonlari va nafis idish-tovoqlari bilan shuhrat qozongan edi.

Qo‘shbozor. XV-XVI asrlarda shahar hududi hozirgi O‘rda va Beshyog‘och tomon kengayib boradi. Binkat nomi bilan kelgan Toshkentning shahristoni nurab borardi. Natijada, o‘z davri talablariga javob bera oladigan yangi xon o‘rdasi va shahristoni hozirgi Qoratosh va Olmazor mahallalari o‘rnida quriladi. Bo‘shab qolgan eski o‘rda va shahriston o‘rnida yangi bozor vujudga kela boshlaydi. YAngi bozorda kulollar, misgarlar, taqachilar, to‘qimachilar kabi qator ustaxonalar joylashib, Registon bozori bilan parallel ravishda savdo-sotiq ishlarini davom ettira boshlaydi. Bu har ikki bozor qo‘shilib, bir qancha muddat Qo‘shbozor nomi bilan atala boshlangan.

CHorsu – dastlab Beshyog‘och dahasining qadimiy mahallalaridan biri bo‘lgan. Mahalla sifatida XI asrda vujudga kelgan. Unga shaharning asosiy darvozalaridan yo‘llar kelib tutashgan.

O‘rta asr sharq shaharlarida 2 yirik ko‘cha kesishgan joy – CHorsu deyilgan. Bunday joylarda odatda savdo rastalari, kosiblarning do‘konlari joylashgan. Tabiiyki, bozor bilan chegaradosh bo‘lgan bu mahalla o‘z-o‘zidan Registon bozoriga qo‘shilib ketgan. Qadimiy manbalarda CHovursuk (to‘rt tomonlama), CHorsuk, CHorbozor ko‘rinishlarida ham uchraydi. Suq so‘zi arabchada bozor ma’nosini anglatgan. Keyinchalik og‘zaki so‘lashuvda CHorsu shaklini olgan.

Eskijo‘va Sebzor dahasining qadimiy mahallalaridan biri bo‘lgan. Mahsido‘zlik ko‘chasida mahalla hunarmandlarining asosiy qismi joylashgan bo‘lib, savdo-sotiq qaynagan joylardan biri hisoblangan. Vaqtlar o‘tib bu qadimiy mahalla ham markaziy bozorning bir qismi va keyinchalik bozorning asosini tashkil qilib, Eskijo‘va nomi bilan atala boshlangan.

Prof. X.X. Xasanov “Eskijo‘va” – mahalla nomi, harbiy aslaxalar ombori (jo‘vaxona) bo‘lganidan bu joy shunday nom olgan deydi. Xaqiqatan ham jiba “sovut” degan so‘z. (S.Qoraev).

Qadimshunos olima V.A. Bulatova esa taniqli olima O.Smirnova asarlarida “eski” – so‘zi so‘g‘d tilida “baland” degan ma’noni anglatishini uchratib qolganligini yozadi. Bu termin qadimiy Toshkentga juda mos degan xulosaga kelib, Eskijo‘va – “baland bozor” degani deydi va isboti tariqasida “Toshkent” etti soy va etti tepalikdan qad ko‘targan, degan afsonani keltiradi.

XVI asrda Toshkentning o‘rdasi eski shahar qismidan Beshyog‘och tarafga ko‘chirildi. Tabiiyki, uning qurol-aslaha saqlaydigan ombori ham yangi joyga ko‘chiriladi. Eski omborxona esa eski jiba, ya’ni eski omborxona nomida qoladi. Vaqtlar o‘tishi bilan jiba, jo‘va ko‘rinishini olib Eskijo‘va deb atala boshlangan.