Zbekiston respublikasi oliy va

O‘ZBEKISTON RESPUBLIKASI OLIY VA O‘RTA MAXSUS TA’LIM VAZIRLIGI
BUXORO MUHANDISLIK-TEXNOLOGIYA INSTITUTI

Ro‘yxatga olindi: № ___________________ “____”_________ 2021yil

“TASDIQLAYMAN” O‘quv ishlar bo‘yicha prorektor __________ dots.SH.M.Xodjiev “_____” ___________ 2021 yil

«Issiqlik va massa almashinuv jarayonlari va qurilmalari»
FANINING ISHCHI O‘QUV DASTURI

Bilim sohasi:		300.000 –				Ishlab chiqarish texnik soha.
Ta’lim sohasi:		310.000 –				Muhandislik ishi.
Ta’lim yo‘nalishi:		5310100 –				Energetika (Issiqlik energetika)
Ta’lim yo‘nalishi (mutaxassislik) kodi va nomi	Talabaning o‘quv yuklamasi, soat;											Semestr, soat
	Umumiy yuklama xajmi		Auditoriya mashg‘ulotlari							Mustaqil ish		6 semestr 2		7 semestr
			Jami	Ma’ruza	Amaliy mashg‘ulot		Labor.ishi	Seminar	Kurs ishi (loyihasi)
5310100 – Energetika (Issiqlik energetikasi)	108		64	32	32		-	-	-		44		4
5310100 – Energetika (Issiqlik energetikasi)	138		72	36	24		12	-	KL		66				6
Jami:	246		136	68	56		12	-	KL		110		4		6

Buxoro - 2021
Fanning ishchi o‘quv dasturi O‘zbekiston Respublikasi Oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligining 2018 yil “25” avgustdagi № BD 5310100 -sonli buyrug‘i bilan (buyruqning-744, 6-ilovasi) tasdiqlangan “Issiqlik va massa almashinyv jarayonlari va qurilmalari” fani dasturi asosida tayyorlangan.

Tuzuvchilar:
R.A.Axtamov	-	BuxMTI, “Energetika” kafedrasi texnika fanlari nomzodi, dotsent.
A.A.Axmedov	-	BuxMTI, “Energetika” kafedrasi assistenti
Taqrizchilar:
M.I.Maxmudov	-	BuxMTI, “Energoaudit” kafedrasi mudiri, texnika fanlari doktori, dotsent.
M.E.Jo‘raev	-	«Buxoro hududiy elektr tarmoqlari korxonasi» AJ “Dispetcherlik xizmati” bo‘limi muhandisi

BuxMTI “Energetika” fakulteti dekani:
2021 yil “______” __________________ ___________ N.N. Sadullayev
(imzo)


BuxMTI “Energetika” kafedrasi mudiri :
2021 yil “______” __________________ ___________ R.B.Jalilov
(imzo)
1. O‘quv fani o‘qitilishi bo‘yicha uslubiy ko‘rsatmalar.

Ushbu fan issiqlik energiyasini ishlab chiqarish, uzatish, taqsimlash va iste’mol qilish jarayolari bilan bevosita bog’liq. Fan o’zlashtirilishi natijasida issiqlik energetikasida energiya tejamkorligi soxasida issiqlik energiyasini ishlab chiqish, muammolari va istiqbollari masalarini taxlil qilish uchun zaruriy bilimlar shakllantiriladi.

“Issiqlik va massa almashinyv jarayonlari va qurilmalari” fani ixtisoslik fanlar blokiga kiritilgan kurs hisoblanib, 3,4 – kurslarda o’qitilishi maqsadga muvofiq, “Issiqlik va massa almashinyv jarayonlari va qurilmalari” fani ixtisoslik fanlar turkumiga kiritiladi va bakavryatura ta’limi yo’nalishida o’qitiladi. Mazkur fan boshqa ixtisoslik fanlarning nazariy va uslubiy asosini tashkil etadi.


2. Ma’ruza mashg‘ulotlari


1 – jadval

№	Ma’ruzalar mavzulari	Dars soatlari hajmi
6-semestr
	Kirish. Umumiy tushunchalar.	2
	Issiqlik uzatish turlari.	2
	Massao’tkazishning asosiy qonunlari.	2
	Issiqlik uzatishning asosiy qonunlari.	2
	Massa berishning asosiy qonuni.	2
	Konvektiv issiqlik almashinuv jarayonlari.	2
	Konvektiv diffuziyaning differensial tenglamasi.	2
	Bug’lanish va kondensasiya jarayonida issiqlik berish.	2
	Bug’lanish va kondensasiya jarayonlari sodir bo’ladigan quyosh suv chuchitgichlari.	2
	Massa almashinish jarayoni mexanizi.	2
	Massa almashinish jarayonlarining modellari.	2
	IES larning kondensatorida sodir bo’ladigan issiqlik va massa almashinuv jarayonlari.	2
	Massa almashinish jarayonlarini harakatga keltiruvchi kuch.	2
	Issiqlik va massa almashinuv jarayonlarini tezlashtirish usullari. Regenerasiya.	2
	Massa almashinish qurilmalarning asosiy o’lchamlarini hisoblash.	2
	Issilik almashinish jarayonlarini tezlashtiruvchi innovatsiyon texnologiyalari.	2
Jami		32
7 – Semestr
	Absorbsiya jarayonining fizik asoslari.	2
	Absorbsiya jarayonini olib boorish usullari.	2
	Absorberlar konstruksiyalari.	2
	Gidrodinamik rejimlar.	2
	Absorberlar turlari.	2
	Absorberlarni hisoblash.	2
	Absorbsion sovutish mashinalari.	2
	Absorbsion quyosh xolodiniklari.	2
	Haydash va rektifkasiya jarayonlarining nazariy asoslari.	2
	Rektifikasiya jarayonini tashkil etish usullari.	2
	Rektifikasiya jarayonnini tashkil etish usullari.Rektifikasion qurilmalarning turlari va ulardan foydalanish sohalari.	2
	Adsorbsiya turlari.	2
	Adsorberlar konstruksiyalari.	2
	Adsobsion quyosh xolodiniklari.	2
	Quritish usullari.	2
	Qurutkichlar konstruksiyalari	2
	Quyosh quritgichlari.	2
	Quritish tizimida qo’laniladigan yangi innovasion texnologiyalar.	2
Jami		36
Jami		114

Ma’ruza mashg‘ulotlari multimedia qurulmalari bilan jihozlangan auditoriyada akademik guruhlar oqimi uchun o‘tiladi.
3. Amaliy mashg‘ulotlar
2- jadval

№	Amaliy mashg‘ulotlar mavzulari	Dars soatlari hajmi
6-semestr
	Issiqlik almashinish yuzalarini hisoblash.	4
	Issiqlik almashinish koeffisientini hisoblash.	4
	Rekuperativ IMA qurilmasini issiqlik balansi.	4
	Issiqlik tashuvchilar miqdorini aniqlash.	4
	Regenerativ qurilmani hisoblash.	4
	Bir bosqichli bug’latish qurilmasini hisoblash.	4
	Aralashtiruvchi IMA qurilmalarni hisobi.	4
	Rektifikasion qurilmaning flegma sonini aniqlash.	4
Jami		32
7-semestr
1.	Quritish qurilmasining moddiy balansi hisobi.	4
2.	Rekuperativ issiqlik almashinish qurilmalarining chidamligini hisoblash.	4
3.	Bug’latish qurilmasining mustahkamligini aniqlash.	4
4.	Rektifikasion qurilmani chidamligini hisoblash.	6
5.	Qurilmalarning qopqoq va tag qismlarining hisobi.	6
Jami		24
Jami		56

Amaliy mashg‘ulotlar multimedia qurulmalari bilan jihozlangan auditoriyada har bir akademik gurudga alohida o‘tiladi. Mashg‘ulotlar faol va interfaol usullar yordamida o‘tiladi, mavzular bo‘yicha qo‘laniladigan pedagogik texnologiyalar mazmuni o‘qituvchi tomonidan belgilanadi. Ko‘rgazmali materiallar va axborotlar multimedia qurulmalari yordamida uzatiladi.


4.Tajriba mashg‘ulotlar
3- jadval

№	Tajriba mashgulotlar mavzulari	Dars soatlari hajmi
7-semestr
	CaCl eritmasining fizik – kimyoviy harorat dipressiyasini aniqlash.	4
	Mavxum qaynash qatlamlining gidrodinamikasini aniqlash.	4
	Benzen va spirt eritmalarining fizik – kimyoviy harorat dipressiyasini aniqlash.	4
Jami		12

Jami 12 soat
5. Mustaqil ta’lim
4-jadval

№	Mustaqil ta’lim mavzulari	Dars soatlari hajmi
6-semestr
	Sanoat korxonalarining zamonaviy issiqlik va massa almashinish qurilmalarining turlari.	10
	Issiqlik va massa almashinish jarayoni va qurilmalarini zamonaviy kompyuter programmalaridan foydalanib hisoblash usullari.	10
	Issiqlik va massa almashinish qurilmalarining samaradorligini oshirishning zamonaviy usullari.	12
	Bug’latish qurilmalarning oziq - ovqat sanoatida qo’llanilishi.	12
Jami		44
7-semestr
1.	Rektifikasion qurilmalarning neft qayta ishlash sanoatida ishlatilishi.	10
2.	Quritish qurilmalarining turlari.	10
3.	Yordamchi qurilmalarning ahamiyati. Ularni hisob asosida tanlash.	10
4.	Issiqlik va massa almashinish qurilmalarining zamonaviy konstruksion materiallari, ularni tanlash mezonlari.	12
5.	Issiqlik va massa almashinish qurilmalarining va ularning uskunalarining mustahkamligini oshirishning zamonaviy usullari.	12
6.	Quritish qurilmalarining ishlash prinsipi va ularni kompanovka qilish.	12
Jami		66
Jami		110

Mustaqil o‘zlashtiriladigan mavzular bo‘yicha talabalar tomonidan referatlar tayyorlanadi va uni taqdimoti tashkil qilinadi.


6.Fan bo‘yicha kurs ishi.
Kurs loyihasi (ishi) bo‘yicha ko‘rsatma va tavsiyalar.
Kurs ishida asosiy issiqlik va massa almashinyv jarayonlari va qurilmalarining issiqlik balansini tuzish, konstruksiyalarini tanlash va ularni issiqlik hisobini bajarish, issiqlik va massa almashinyv jarayonlari va qurilmalarining konstruktiv hisobi, issiqlik va massa almashinyv jarayonlari va qurilmalarilari bo’yicha nazariy bilimlarini mustahkamlash uchun va issiqlik va massa almashinyv jarayonlari va qurilmalarining hisoblash va loyihalash ko’nikmasiga ega bo’lish.
Kurs ishini bajarishda bakalavr issiqlik va massa almashinyv jarayonlari va qurilmalarining sxemasini va asosiy qurilmalarni hisoblashi va tanlashi, hisob – tashuntiruv yozuvini texnik savodli tuzish va chizmalarni talablarga mos rasmiylashtirish. Kurs loyihasini bajarishda bakalavr loyihalash bo’yicha me’yoriy materiallar, darsliklar, ma’lumotnomalar, qurilmalarning kataloglari va andazaviy va standart uzellarni al’bomilari, me’yoriy adabiyotlar, uslubiy ko’rsatmalarva ma’ruzalar matnlaridan foydalanadilar.
Ishi maqsadi: issiqlik va massa almashinyv jarayonlari va qurilmalarining issiqlik texnik va gidroaerodinamik hisoblashlarni fizik mohiyatlarini tushunish. Issiqlik va massa almashinyv jarayonlari va qurilmalarining asosiy muhandislik qurilmalari turlari muhandislik tizimlarini oqilona loyihalash masalalari bilan tanishish. Issiqlik va massa almashinyv jarayonlari va qurilmalarida energiya tejamkorligi tadbirlarini ishlab chiqish va ularni qo’llash bilan tanishish. Issiqlik texnologik jarayonlari va qurilmalarining muhandislik qurilmalari turlarini arxitekturaviy bog’liqlikdagi echim bilan joylashtirishdagi zaruriy boshlang’ich malakaviy ko’nikmalarni egallash.
Kurs ishi ob’ekti sifatida muayan quvvatga ega bo’lgan qozon qurilmasi hisoblanadi. Kurs ishining hisob – grafik ishlarining bir qismi zamonaviy kompyuter dasturlarida bajariladi.
Amaldagi loyhalash me’yorlari va qoidalari bilan tanishish.
Mavzu: IMA qurilmalarining hisobi.
Mazmuni:
IMA qurilmasining texnologik tizimi.
IMA qurilmasining moddiy balansi hisobi.
IMA qurilmasining issiqlik balansi hisobi.
IMA qurilmasining asosiy konstruktiv hisobi.
7. Fan bo‘yicha talabalar bilimini baholash va nazorat qilish me’zonlari

Baholash usullari	Ekspress testlar, yozma ishlar, og‘zaki so‘rov, prezentatsiyalar.
Baholash mezonlari	5 baho «a’lo» fanga oid nazariy va uslubiy tushunchalarni to‘la o‘zlashtira olish; fanga oid tushunchalarni tahlil qilishda ijodiy fikrlay olish; o‘rganilayotgan jarayonlar haqida mustaqil mushodaha yuritish; mavzuga oid taxlil natijalarini to‘g‘ri aks ettira olish; - o‘rganilayotgan jarayonga tasir etuvchi omillarni aniqlash va ularga to‘la baho berish; tahlil natijalari asosida vaziyatga to‘g‘riri va holisona baho berish; o‘rganilayotgan hodisa va jarayon to‘g‘risida tasavvurga ega bo‘lish; o‘rganilayotgan jarayonlarni analitik tahlil etish, amaliyotga qo‘llay olish va tegishli qarorlar qabul qilish. 4 baho «yaxshi» o‘rganilayotgan jarayonlar haqida mustaqil mushohada yuritish; tahlil natijalarini to‘g‘ri aks ettira olish; o‘rganilayotgan hodisa va jarayon to‘g‘risida tasavvurga ega bo‘lish; o‘rganilayotgan jarayonga ta’sir etuvchi omillarni aniqlash va ularga to‘la baho berish; - o‘rganilayotgan jarayonlarni tahlil etish, amaliyotga qo‘llay olish va tegishli qarorlar qabul qilish. 3 baho «qoniqarli» o‘rganilayotgan jarayonga ta’sir etuvchi omillarni aniqlash va ularga to‘la baho berish; urganilayotgan iktisodiy xodisa va jarayon tugrisida tasavvurga ega bulish; - o‘rganilayotgan jarayonlarni tahlil etish, 2 baho «qoniqarsiz» o‘tilgan fanning nazariy va uslubiy asoslarini bilmaslik; hodisa va jarayonlarni taxlil etish bo‘yicha tasavvurga ega emaslik; o‘rganilayotgan jarayonlarni amaliyotga qo‘llay olmaslik.
	Baholash turlari	Maks. baho	O‘tkazish vakti
	Joriy nazorat:	Oraliq nazoratga kirishga ruxsat etiladi	Semestr davomida
	Ma’ruza mashg‘ulotlarda faolligi, muntazam ravishda konspekt yuritishi uchun
	Mustaqil ta’lim topshiriqlarining o‘z vaqtida va sifatli bajarilishi
	Amaliy mashg‘ulotlarda faolligi, savollarga to‘g‘ri javob berganligi, amaliy topshiriqlarni bajarganligi uchun
	Oraliq nazorat	5	9 va 18 hafta
	Birinchi oraliq nazorat yozma (ma’ruzachi o‘qituvchisi tomonidan qabul qilinadi).	5	9-hafta
	Ikkinchi oraliq nazorat yozma (ma’ruzachi o‘qituvchisi tomonidan qabul kilinadi).	5	18-hafta
	YAkuniy nazorat	5	19-20-hafta
	Test

8. Asosiy va qo‘shimcha o‘quv adabiyotlar hamda axborot manbaalari

1. 
   Solodov A.P. “Prinsipi teplo – I massoobmena” – M., MEI. 2002 g – 96 b.
   

2.Svetkov F.F., Soloxin V.I. “Teploobmen izlucheniem” Zadachi I uprajneniya. – M., 2003 g. – 64 s.
3.Popov S.K., Morozov I.P. “Raschetnoe issledovanie teplotexnologicheskix prosessov I ustanovvok”. – M., MEI. 2001 g. 50 s.
4. arxipov L.I. I dr., “Raschet teplo I massaobmena v promishlennix ustanovkax, sistemaxi soorujeniyax”. – M. MEI 2002 g. – 52c.
5. Nazmeev Yu.G., Lavigin L.M. “Teploobmenniy apparati” TES. – M. MEI. 2002 g. 260 s.
6. Energiyasberejeniya: “Teoriya I praktika” ch 1 i. ch. II. Rezultati nauchno – prakticheskix issledovaniy. – M. MEI. – 2002 g.
7. Voronkov S.T. “progressivnie konstruktiv teplo – energeticheskoy zashiti energooborudovaniya TES”. Jurnal “Promishlennaya energetika” 2004 g № 12 str. 34 – s.
8.1. Qo‘shimcha adabiyotlar

1. 
   Baklastov A.M., Udima P.G., Gorbenko V.A., “Proektivrovaniya, montaj I ekspulatasiya teplomassoobmennix ustanovok”. – M. Energiya. 1981. – 329 s.
   
2. 
   Lebedov P.D. “Teploobmennie, sushilnie I xolodilnie ustanovki”. – M., Energiya, 1992 – 320 s.
   

8.2. Elektron resurslar
1. www.trei.ru.
2. www.VPU.ru.
3.www.helamin.ru.