Zbekiston respublikasi oliy va

Qo‘shma so‘zlar

Qo‘shib yoziladi: Ajratib yoziladi:

Yurtboshi Sotib olmoq

Qo‘shtirnoq Olib kelmoq

Muzqaymoq Har doim

Qo‘lqop Ishlab chiqarish

Tichliksevar Borib kelmoq

O‘zbek tilida so‘zlar tuzilish jihatdan 4 turga ajratiladi. Bular: sodda so‘z, qo‘shma so‘z, juft so‘z va takroriy so‘z.




1-mashq.Nuqtalar o‘rniga mos keladigan so‘z qo‘yib qo‘shma so‘zlar hosil qiling.

… obod tepa

…

… soy daryo

…

2-mashq. Berilgan so‘zlardan juft so‘zlar hosil qiling va ma’nolarini rus tiliga tarjima qiling.

Namuna: o‘g‘il-… – o‘g‘il-qiz.

Katta-…, …-kampir, kun-…, ota-…, …-tovoq, issiq-…, achchiq-…, …-singil, …yomon, yer-…, baland-…, oq-….

3-topshiriq. Nuqtalar o‘rniga qavs ichidagi so‘zlarga mos qo‘shimchala-ni qo‘shib, gaplarni ko‘chiring.

1. . .......... arava qaysi yo‘ldan yursa, ...................... ham shu yo‘ldan yuradi (katta, kichik). 2. . .................... bola elga manzur (odob). 3. ....bola bеtga chopar (odob). 4. ..... o‘g‘il ot mindirar, .... otdan indirar (qobil). 5. Bola .............. , odobi undan (shirin). 6. ..... so‘z - qilichdan o‘tkir (rost). 7. bosh ayda, ......................................... osh qayda (tashvish, mеhnat). 8. .... kishi bor, kishi yo‘q (do‘st, dushman). 9 ........................ gul bo‘lmas, mashaqqatsiz- hunar (tikan). 10. ..... mеhnat, ................ odat, bеrur sеnga saodat (halol, yaxshi). 11. ..... ish ko‘ngilni qiladi xush (ertalab). 12. ..... ishni ertaga qo‘yma (bugun). 12. ........ boshni qilich kеsmaydi (egmoq). 13. .... do‘st- rohat, .... do‘st - ofat (aql). 14. ..... ko‘ngli- dog‘ . ..... ko‘ngli tog‘ (baxil, saxiy ) 15. . .............................................. uy - bozor, ............. uy - mozor (bola). 16. . ...................... so‘zning ozi yaxshi, .... so‘zning o‘zi yaxshi (ko‘p, oz). 17. .... so‘z jon ozig‘i, .... so‘z bosh qozig‘i (yaxshi, yomon). 18 ...................... ish, ........ g‘isht (rеja, qolip).

3-mashq. Jadvalni davom ettiring.

Sodda so‘z	Yasama so‘z	Qo‘shma so‘z	Juft so‘z
Daraxt Qalam …	Daraxtzor Qalamkash …	Qo‘lqop Gulqaychi …	Qozon-tovoq Bola-chaqa …

4 - mashq. Berilgan so‘zlarga o‘zingiz bilgan va mos keladigan qo‘shimchalarni qo‘shib, yangi so‘zlar yasang.

Suv, o‘t, ot, tosh.

5-mashq.Berilgan gaplar tarkibidagi yasama so‘zlarni aniqlang. 1. Fikrsiz aqlning changi bo‘ladi, Ilm-la egovla yangi bo‘ladi.

Oynadan ibrat ol bir kun artmasang.

Ustida bir enlik changi bo‘ladi. (Bedil)

2. 
   Obro‘li, izzattalab bo‘lishni istasang ilm o‘rgan.
   
3. 
   Eshik ochiq bo‘lsa ham beruxsat kirma.
   
4. 
   Bilimli kishi kerakli so‘zni so‘zlaydi, keraksiz so‘zni ko‘mib tashlaydi.
   
5. 
   Bilimdon va tadbirkor, raqobarbardosh yoshlar Vatanimizning kelajagi sanaladi.
   
6. 
   Vijdonli bo‘lish chinakam insoniylik belgisidir.
   

6 - mashq. So‘zlarni tarkibi bo‘yicha tahlil qiling.

Mustaqillik, soddalik, birlashmoq, ishchi, o‘quvchi, o‘qituvchi, tirikchilik, odamgarchilik.