Zbekiston respublikasi oliy va

G RAMMATIKA: O‘ZBEK TILIDA SO‘Z YASALISHI.

O‘zbek tilida so‘z yasalishi va so‘z yasash usullari

1. 
   Tub va yasama so‘z haqida tushuncha
   
2. 
   O‘zbek tilida so‘z yasalish; so‘z yasash usullari
   
3. 
   So‘zlarning tuzilishi jihatdan turlari
   

O‘zbek tili lug‘at tarkibidagi (shuningdek, nutqimizda qo‘llanadigan) so‘zlar dastlab tub va yasama so‘zlarga bo‘linadi.

Masalan: paxta-tub so‘z, paxtakor esa yasama so‘z; bug‘doy, rang so‘zlari alohida-alohida olinganda tub so‘zlar, ammo bug‘doy rang (rangning bir turi)-yasama so‘z; tog‘-tub so‘z, ammo tog‘ma-tog‘ yasama so‘z; besh, o‘n tub so‘zlar, o‘n besh yasama so‘z; qo‘l, so‘zlari alohidaalohida tub so‘zlar sanalsa, qo‘l qo‘ydi yaxlit holda yasama so‘z hisoblanadi.

So‘z yasovchi affiksi bo‘lmagan so‘zlar tub so‘z deyiladi.

Ma’lum bir so‘z negizida ma’no jihatidan (ba’zan ham ma’no, ham grammatik jihatdan) undan farqlaydigan yangi so‘z (yangi leksik birlik) hosil qilish so‘z yasash deyiladi, qiyoslang:

ish- ishchan, jon-jonlandi, oq-oqla, g‘alla-g‘allazor.

Hozirgi o‘zbek tilida so‘z yasash usullari quyidagilardir: 1) affiksatsiya usuli; 2) kompozitsiya usuli

O‘zbek tilida asosan affiksatsiya (yoki morfologik) va kompozitsiya (yoki sintaktik) usullari bilan so‘z yasalishini ko‘rish mumkin.

O‘zakka so‘z yasovchi qo‘shimcha qo‘shish orqali yangi leksik birlik hosil qilish affiksatsiya usuli bilan so‘z yasashdir.

Masalan: mevali daraxt, serhosil yer kabi birikmalardagi mevali, serhosil yasama so‘zlar bo‘lib, ular meva o‘zagiga-li, hosil o‘zagiga ser-affikslarini qo‘shish orqali yasalgan so‘zlardir.