‘zbekiston respublikasi oliy va ‘rta maxsus ta’lim vazirligi umumiy psixologiya

ko'rgazmali-harakat, 
ko'rgazmali-obrazli,
so'z-mantiq yoki verbal
4
amaliy, nazariy, 
ixtiyorsiz, 
ixtiyoriy
щ
ц
konkret,
abstrakt,  realistik,
autistik,  intuitiv,  diskursiv, 
diaiektik,  konvergent, 
к 
divergent  avtoritar
Щ
Ц
•
reproduktiv 
p r o d u k tiv ,  ijodiy, 
vizu al,fa zo viy
J
46 David G.  Mayers.  Psychology, © 2010  by Worth  Publishers.  406-bet.
47  David G.  Mayers.  Psychology, © 2010 by  Worth  Publishers.  407-bet.
151

---

Psixologiya  fanida  tafakkur  turlari  topshiriq  xususiyatiga,  fikr 
yoyiqligiga, fikming originallik darajasiga qarab, quyidagicha shartli 
klassifikatsiya qilinadi.
Ko‘rgazmali-harakat  tafakkur  turi.  Tarixiy  taraqqiyot  davo- 
mida odamlar o‘z oldilarida turgan maqsadlami dastlab amaliy faoli­
yat  nuqtayi  nazaridan yechganlar,  keyinchalik unda nazariy  faoliyat 
ajralib chiqqan amaliy va nazariy faoliyat chambarchas bir-biri bilan 
bog‘langandir.
Agarda  insoniyatning  tarixiy  taraqqiyoti  muammosidan  chetlanib, 
ushbu masalani olib qarasak, u holda amaliy faoliyat birlamchi ekanli- 
giga ishonch hosil qilamiz. Buning uchun insonning ontogenetik taraq- 
qiyotini  dastlabki  fazasiga murojaat  qilamiz.  Bola tug‘ilishdan  tortib, 
to  uning  bog‘cha  yoshigacha  davrini  amaliy  faoliyatda  ko‘rgazmali- 
harakat tafakkuri o‘sishining asosiy pallasi deb atash mumkin. Mazkur 
yoshdagi inson zoti ana shu amaliy faoliyat negizida aqliy harakatlami 
amalga oshiradi, amaliy bilimlami o‘zlashtiradi, natijada ko‘rgazmali- 
harakat  tafakkuri  o‘sa  boradi.  Ushbu  yoshdagi  kichkintoylar  o‘zlari 
o‘ynayotgan  o‘yinchoqlami  qo‘llari  bilan  bevosita  ushlab  ko‘rish 
orqali  ular bilan  tanishadilar,  shuning  bilan  birga  ulami  idrok  qilish- 
ga  intiladilar.  Idrok  qilingan  predmetlar  va  o‘yinchoqlami  o‘zaro  so- 
lishtiradilar, qismlarga ajratadilar, analiz va sintez qiladilar, bo'laklarga 
ajratilganlami  yaxlit  holga  keltirib  birlashtiradilar.  Kattalar  tushunti- 
rishiga ishonch hosil qilmasdan, ayni chog‘da ulami obyektni  sindirib 
yoki buzib bo‘Isa ham, ularning ichki tuzilishi bilan tanishish ishtiyoqi, 
mayli  kuchli  bo‘ladi.  Shu  boisdan  amaliy  xarakterdagi  muammolar- 
ni  hal  qilishda  ko‘pincha buzib,  tuzatish  yo‘li  bilan  harakat  qiladilar. 
Ko‘rgazmali-harakat  tafakkuri  bog‘cha yoshiga yetgandan  so‘ng bo- 
lalarda o‘z qiymatini  yo‘qota boshlaydi.