‘zbekiston respublikasi oliy va ‘rta maxsus ta’lim vazirligi umumiy psixologiya

Tashkiliy-kommunikativ  -   mutaxassis  ko‘ngilli  yordamchilar- 
ning, aholining ijtimoiy ishga, birgalikda mehnat qilish va dam olishga, 
xizmat bo‘yicha va shaxsiy muloqotlarga kirishishiga ko‘maklashadi, 
axborot to‘playdi va turli ijtimoiy institutlar o‘rtasida, ulaming mijoz 
bilan ishlashida o ‘zaro hamkorlikni yo‘lga qo‘yadi;
Qo‘riqlash, himoya  qilish -  mutaxassis mijozlaming manfaatla- 
rini  himoya  qilish  uchun  huquqiy  me’yorlaming  barcha  majmuyini 
ishga soladi, mijozlar huquqiga nisbatan bevosita yoki bilvosita g ‘ayri- 
qonuniy harakatlarga yo‘l qo‘yayotgan shaxslarga nisbatan davlat to- 
monidan majburlash  va yuridik javobgarlik choralari  qo‘llanilishiga 
yordam ko‘rsatadi.
Ijtimoiy  ishni  tashkil  etish  va  boshqarish  sohasida  band  bo‘lgan 
xizmatchi  ijtimoiy  yordamning  turli  xil  muassasalari  bilan  ishlashi, 
turli  ko'rinishdagi  ijtimoiy  ishlar  olib  borishiga  to‘g ‘ri  keladi.  Turli 
muassasalarda  ijtimoiy  yordam  tashkilotchilarining  ishida  o‘ziga 
xosliklar  ham  mavjud  bo‘lib,  ular  avvalo  ijtimoiy  ishning  quyidagi 
yo‘nalishlarida  namoyon  bo‘ladi:  a)  oilaga  yordam  berish;  b)  eks- 
tremal  vaziyatlarda  va  “xatar  guruhlari”  bilan  ishlash;  d)  sogTiqni 
saqlash  tizimida  ishlash;  e)  ta’lim  sohasida  ishlash;  f)  bandlik  xiz- 
matlarida ishlash.  Tegishli  xizmatlaming hodimlari  sifatida,  ijtimoiy 
xizmatchilar va ijtimoiy pedagoglar o‘zlarini birinchi navbatda aholi­
ning ijtimoiy zaif guruhlarining himoyachilari deb his qilishlari kerak. 
0 ‘zining vazifasini professional darajada amalga oshirish uchun ular
76

---

odamlaming qanday rivojlanayotganlari,  o‘zaro ta’sir qilayotganlari, 
o ‘zgarishlari,  o‘qishlari,  qiyinchilik  va  muammolarga  munosabat- 
lari,  alohida  odamlarga  ijtimoiy  shart-sharoitning  ta’sir  o‘tkazishini 
bilishlari,  shuningdek,  ishontirish  va  majburlash  usullarini  ulaming 
o ‘z  faolliklarini  rag‘batlantirish  yo‘lida  nozik  biriktirishni  bilishlari 
lozim.  Ijtimoiy ishdagi muhim jihat -  biz ko‘pincha boshqa odamlar 
uchun  nima  kerakligini  hal  qilish  huquqiga  ega  emasligimizni  ang- 
lash,  ulaming  o‘zlari  mavjud variantlardan  eng maqbulini  tanlashga 
izn berishimizga bo ‘ lgan ishonchdir.  Odatda, ulaming mavjud muqo- 
billiklami  anglab  etishida,  xulq-atvoming mavjud variantlaridan har 
birining siyosiy ustunliklari va kamchiliklarini baholashda, qarorlami 
ongli va oqilona qabul qilishida yordam kerak bo‘ladi.
Bunday yondashuv davlat vakillari odamlarga о ‘zini qanday tutish- 
lari  lozimligini  zo‘rlik  bilan  tushuntirish,  ularga  yordam  ko‘rsatish, 
xarakterini  belgilashda  o ‘zlarining  tavsiyalarini  tiqishtirish  an’anasi 
bilan bog‘liq avtoritar yondashuvdan keskin farq qiladi. Mushkul ah- 
volga tushib qolgan odamlarga o‘zlarining his-tuyg‘ularini ifodalash, 
tanglik holatidan chiqish yo‘llarini topish, tegishli qaror qabul qilish va 
uni hayotga tatbiq etishda yordam berish uchun avtoritar ish usullari- 
dan voz kechishdan tashqari har bir odam o‘z hayotini o ‘zi muvaffa- 
qiyatli tarzda tashkil etish huquqiga egaligi va layoqatliligiga chindan 
ishonish ham zarur16.