‘zbekiston respublikasi oliy va ‘rta maxsus ta’lim vazirligi umumiy psixologiya

O‘zaro  munosabatning  qo‘Uab-quwatlanishi.  Insonlar  o‘z  ijti­
moiy aloqalarini uzmaslikka harakat qiladilar. Bizning ko‘pchiligimizda 
yaqin munosabatlar nafratlanishni emas, simpatiyani hosil qiladi. Bun­
ga maktabda, yozgi lagerlarda orttirgan do‘stlami misol qilish mumkin. 
Munosabatlami  saqlab  qolish  niyatida  qo‘ng‘iroq  qilib  turishga,  xat 
yozib turishga, uchrashib turishga kelishilinadi.  Bu munosabatlaming 
uzilishi, ma’lum miqdorda azoblanishga olib keladi.  Bog‘liqlik inson- 
lami  bir-biri  bilan  qolishga  majbur  qiladi,  hattoki  munosabatlari  yo- 
mon bo‘lsa  ham,  bir  o‘zi  qolish  qo‘rquvi  kuchli,  bu  qo‘rquv  insonni 
fiziologik  va  emotsional  haqoratlanishini  kuchaytiradi64.  Motivning 
tadqiqot tarixidan kelib,  unga yondashsak,  bu holda u  insonlar (goh 
hayvonlar  xatti-harakati)  hayoti  va  faoliyatini  ruhiy jihatdan  boshqa- 
ruvchi  sifatidagi  o‘ziga  xos  turidir.  Motiv  tushunchasi,  asosan,  sut 
emizuvchi  hayvonlarga  taalluqli  ekanligi  ilmiy  manbalarda  ta’kidlab 
o‘tiladi.  Insonlarga aloqador motivlar tushunchasi qo‘zg‘atuvchilar va 
qo‘zg‘ovchilaming barcha turlari (ko‘rinishlari, modalliklari, shakllari) 
ni o‘z ichiga oladi (chunonchi, motivlar, ehtiyojlar, qiziqishlar, maqsad- 
lar, intilishlar, motivlashgan ustanovkalar va boshqalar).
Motiv  hissiyot  bilan  ham  bog‘liq  bo‘lib,  ular  xulq-atvor  mohi- 
yatidan tashqarida bo‘lmaydi, balki hissiy kechinmalar, motivlashgan 
omillar,  tizimi bilan uzviy aloqaga egadir.  Hissiyotning  eng muhim 
funksiyalaridan biri  shundan iboratki,  unda inson uchun muhim aha- 
miyat kasb  etuvchi  daqiqalar uning uchun qanchalik zaruriyat ekan- 
ligini belgilashga xizmat qiladi. Hissiyotning bu sohadagi boshqa bir 
funksiyasiga  nisbatan  umumiyroq  bo‘lib,  odamning  tashqi  olamga, 
shaxslararo  munosabatga,  his-tuyg‘ularga  aloqadorlik  muammo­
si  bo‘lib,  uning  uchun  ahamiyatli  voqea  va  narsalarga  nisbatan 
bog‘lovchilik xususiyatiga ega bo‘lgan muloqoti zaif emotsional ho- 
latlar doirasidan tashqariga chiqib,  faol, barqaror, turg‘un jarayonlar- 
ni shakllantirishni o‘z ichiga oladi.