‘zbekiston respublikasi oliy va ‘rta maxsus ta’lim vazirligi umumiy psixologiya

24D avid G.  Mayers.  Psychology.
  © 
2010 by  Worth Publishers,  272-282 p.
97

---

batan  sekin harakat  qiladi. Aksincha,  mashinalar esa bir xil  tezlikda 
harakatlanadi (balki aeroportda siz tez uchar katta samolyotni kichik- 
roq  samolyotga  nisbatan  sekinroq  qo‘nayotganini  kuzatgandirsiz). 
Uchib kelayotgan yumshoq to‘pni ilib olish uchun kriket o ‘yinchilari 
to‘p yo‘liga chiqib  ilib olish harakatida bo‘lishadi.  Bu vazifani baja- 
rish uchun ular kutilmagan  qoidalarga ham bo‘ysunishadi.  Bu jara- 
yonni tushuntirish va izohlash biroz mushkul, ammo bu jarayonni his 
qilish mumkin. Shuningdek, miya davomli va harakatli  tasavvurlami 
ham idrok etadi25.
Hayvonlar uchun harakat qiluvchi  obyektlar xavf-xatar yoki oziq- 
lanish  imkoniyati  paydo  bo‘lishi  haqida  signal  vazifasini  o‘taydi  va 
shunga javob  berishga  undaydi.  (Masalan,  baqa  faqat  harakatlanadi- 
gan  hasharotlamigina  yeydi,  ba’zi  baliqlar  ma’lum  harakatlardan  -  
to‘lqindan  qochadi,  hurkiydi  va  hokazo.)  Harakatni  idrok  etishda 
ko‘rish va eshitish, kinestezik analizatorlar asosiy rol o‘ynaydi.  Tez- 
lik,  tezlanish,  harakat  yo‘nalishi  harakatdagi  obyektning  peremetri 
hisoblanadi.
Harakatlanayotgan  obyektning  harakatsizligi,  agar  muayyan 
vaqt,  vaziyat birligini  ko‘z bilan  idrok qilish mumkin bo‘lmasa,  ha­
rakatni o‘tgan vaqt birligida idrok qilamiz, lekin bu harakat natijasini 
idrok etish bo‘ladi.  (Soat millari  siljishini bevosita kuzatib idrok qila 
olmasak ham bir necha vaqtdan keyin uning siljiganligini vaqt birligi­
da idrok qilamiz.)