‘zbekiston respublikasi oliy va ‘rta maxsus ta’lim vazirligi umumiy psixologiya



Download 5,99 Mb.
Pdf ko'rish
bet99/253
Sana27.08.2021
Hajmi5,99 Mb.
#157064
1   ...   95   96   97   98   99   100   101   102   ...   253
Bog'liq
77umumiypsixologiyapdf

23 D avid G.  Mayers.  Psychology.
  © 
2010 by  Worth Publishers,  266-271 p.
I  kave  no  «Цлк 
Is  there
& cop 
an  tiift  comer,  or До
tjou h a v e   a t in y  у д о о *   in  y e w r  Katir?
95


Idrokning individual farq lari va  rivojlanishi
I
ngliz  psixologi  Jon  Lokk  (1 6 3 2 -1 7 0 4 )  biz  o ‘z  tajribalarim iz 
orqali  olam ni  turlicha  idrok  qilishni  o ‘rganishim iz  m um kin- 
ligi  haqida  o ‘z  fikrlarini  bildirib  o ‘tgan.  C hindan  ham,  biz  predm et- 
lam i  ulam ing  m asofasi  va  o ‘lcham larini  bir-biriga  bogMash  orqali 
o ‘rganam iz.  X o ‘sh,  bunday  holatda  tajriba  qanday  m uhim   aham iyat- 
ga  ega?  Viliyam  M olineks  kub  va  shar orasidagi  farqni,  k o ‘r b o ‘lib 
tu g ‘ilib,  hozirda  k o ‘ra  oladigan  inson  farqlay  oladim i  yoki  k o ‘rish 
qobiliyatiga har doim   ega b o ‘lgan  inson  farqlay oladim i degan  savol 
bilan  Jon  Lokkga  yuzlanganda  Lokk  bu  savolga  nisbatan  y o ‘q  in­
son  farqlam i  k o ‘rish  orqali  o ‘rganm aydi  deb  javo b  qaytaradi.  M o- 
lineksning taxm iniy  fikrlari  bir nechta  butunlay  k o ‘r b o i ib   tu g ‘ilgan 
o ‘spirinlarda  tajriba  o ‘tkazish  orqali  isbotlandi.  U lam ing  k o ‘pchiligi 
katarakta bilan tu g ‘ilgan b o ‘lib, bu katarakta linzalari ularga oddiy tip- 
dagi  rangni  k o 'rish g a   im koniyat yaratgan.  K atarakta  operatsiyasidan 
so ‘ng,  bem orlar  turli  xil  figuralam i  va  ranglam i  bir-biridan  farqlay 
oladilar, shuning uchun sezishning barcha k o ‘rinishlari tug‘m a qobili- 
yat deb baholanadi. Lekin Jon Lokkning fikrlashicha, bunday odam lar 
tegish,  ushlab  k o ‘rish  orqali  ularga  m a ’lum,  tanish  b o ‘lgan  predm et- 
lam i  har doim  ham  k o ‘rish orqali payqab olaverm aydilar.  Siz va m en 
yakka holdagi yuzni  bir butunlikda tasavvur qilishim iz va idrok qili- 
shim iz m um kin.  Bizga yuzning  aynan  bir xil  qismi  bilan juftlashgan 
ikkita har xil eng pastki yarim  qismi  aynan yuzning  eng yuqori yarim  
qism idan  farqlanadi.  43  yoshli  erkakning  40  yillik  k o ‘rlikdan  so ‘ng 
k o ‘rish  qobiliyati  tiklandi  va  u   odam lam i  o ‘ziga  xos  xususiyatlarini 
k o ‘rib,  idrok qilish  qobiliyatiga ega b o ‘ldi. A m m o u  yuzlam i  doim iy 
ravishda yodda  saqlab  qola  olmasdi.  Bundan tashqari,  doim iy  sezish 
qobiliyati  ham   yetarli  darajada  b o ‘lm asdi,  m asalan  insonlar  undan 
uzoqlashganda  ulam ing  hajm i  kichiklashib  borayotganday tuyulardi. 
Psixolog G eorge  Stratton  o ‘z tajribalari  uchun  8  kun  davom ida kiyi- 
ladigan m axsus optik bosh kiyim ini  yaratdi.  Bu optik bosh kiyim ning 
o ‘ziga  xos jih ati  shundan  iboratki,  u  chapni  o ‘ngga,  yuqorini  pastga 
qilib  k o ‘rsatadi.  Stratton  bu  m oslam ani  kiyganda  o ‘zining  harakat- 
larida  adashganligini  his  qildi.  U  yurishni  xohlaganda,  o ‘z  o y o g ‘ini
96


topolm ay  qoldi.  Bu  bosh  kiyim ni  kiyganda  ovqatlanish  deyarli  am- 
rimahol  edi.  U bu jarayonda  qattiq asabiylashgan holda vaziyatdan  chi- 
qish y o 'lin i  qidirdi,  8  kundan  so ‘ng,  deyarli  hech  narsaga  urilm agan 
holatda to ‘g ‘ri  y o ‘nalishda shu bilan  birga qulay holatda  o ‘zi  istagan 
predm etlarga  yetib  bora  oldi.  U  bosh  kiyim ini  yechganda,  o ‘zining 
asl  holatiga yana qaytadan m oslashdi.
Paranorm al (g‘ayritabiiy) idrok  mavjudmi?
G ‘ayritabiiy  idrok -  bu  ichki  sezgilardan ajralgan  holatda  telepatiya 
(fikran  so‘zlashish), kleyarens (normal  holatdagi  sezgi  organlari  bilan 
sezib  boMmaydigan  sezish  qobiliyati)  hamda  kelajakni  oldindan  ko‘ra 
olishni  idrok  qila  olish qobiliyatining bahsli  tasdig‘i  hisoblanadi.
Parapsixologiya -  bu odatdagi  voqea-hodisalam i  g ‘ayritabiiy  se­
zuvchi  idrok  h am da  g ‘ayritabiiy  aqliy  iste ’dodni  o ‘z ichiga  qam - 
rab olgan  holatda  izlanishlar olib boradi24.
H arak at va vaqtni idrok etish.
O dam ning  y o ‘nalish  harakati  biz  qilayotgan  harakatga  aloqador 
b o ‘ladi.  Biz harakat qilgan paytim iz harakatsiz b o ‘lgan obyektlar ham 
harakatlanayotgandek  b o ‘ladi.  M asalan,  avtobusda  ketayotgan  pay­
tim iz  uylar  ham   harakatlanayotganday  b o ia d i.  Yoki  biz  old  tarafga 
harakatlanayotgan  b o ‘lsak  oldim izdagi  obyektlar  bizdan  uzoqlashib 
borayotganday harakatlanadi.
Biz harakatni  qanday idrok  qilam iz?
H arakatni  idrok qilinishi 
-  obyektlam ig fazoda egallagan holati 
o ‘zgarishini  aks  ettirishdir.  H arakatni  idrok 
etilishi  hayotiy  m uhim  aham iyatga ega.
Faraz  qiling,  siz  dunyoning  rangini,  tuzi- 
lishi  va  chuqurligini  idrok  qilyapsizu,  amm o 
uning  harakatini  idrok  qila  olm ayapsiz.  Sizda 
nafaqat  velosiped  haydashda,  m ashina  hay- 
dashda  qolaversa,  yozish  va  yurishda  ham  
m uam m o b o ‘ladi.
Siz  m uayyan  obyektlam i  katta  va  kichikligiga  qarab  hisob-kitob 
qilasiz,  am m o  siz  harakatlam i  idrok  qilishda  m uam m olarga  duch 
kelasiz.  Katta obyektlar,  misol  uchun poyezd kichikroq obyektga nis-

Download 5,99 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   95   96   97   98   99   100   101   102   ...   253




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish