Ózbekiston respublikasi oliy va órta maxsus ta’lim vazirligi berdaq nomidagi qoraqalpoq davlat universiteti

1-MISOL. Zanjir elementining aktiv va reaktiv qarshiliklari bu elementning uchlaridagi sinusoidal ózgaruvchi potentsiallar V farqining amplitudasini, element orqali ótuvchi ózgaruvchan tok I amplitudasini va ózgaruvchan potentsiallar farqi Ф fazalarining ózgaruvchan tokka nisbatan siljish burchagini ólchash yóli bilan aniqlanadi. Shunday qilib, uchta х_i (i=1, 2, 3)) kirish kattaliklari V, I ва Ф dan iborat bóladi.

Besh qator mustaqil kuzatuvlar natijasi quyidagi jadvalda keltirilgan

O’lchashlar soni, k	V (V)	I(mA)	Ф (rad)
1	5,007	19,663	1,0456
2	4,994	19,639	1,0438
3	5,005	19,640	1,0468
4	4,990	19,685	1,0428
5	4,999	19,678	1,0433

Kuzatuvlarning órta arifmetik qiymati va bu órta qiymatlarning eksperimental standart ogʼishlari tenglamalar bóyicha hisoblangan




Órta qiymatlar kirish kattaliklarining kutilgan eng yaxshi bahosi sifatida qabul qilinadi, eksperimental standart ogʼishlar esa bu órta qiymatlarning standart noaniqliklari bóladi.

2-MISOL.

Muhit harorati takrorlanuvchanlik sharoitida yuqori sezgirlikdagi raqamli termometr bilan 23 marta ólchandi. Tajriba natijalari quyida keltirilgan, ^оС: 56,00; 57; 56,60; 56,80; 56,85; 58; 55,60; 55,65; 55,70; 56; 56; 57,20; 57,30; 57,40; 57,40; 55; 55; 55,50; 55,60; 55,70; 55,80; 55,90; 56. А tur standart noaniqlikning toping.

HISOBLASH:

1 bosqich

Olingan tajriba natijalarini órtacha arifmetik qiymatini aniqlaymiz

(3.5.4.)

bu yerda - tajriba natijalarini órtacha qiymati; - har bir ólchash natijasi.

2 bosqich

Mavjdu maʼlumotlarni normal taqsimot qonuniga bóysunishini uch sigma qoidasi bilan tekshirib kóramiz. Bunda ushbu shart bajarilishi lozim bóladi

(3.5.5.)

bu yerda - tajriba natijalarini órtacha qiymati; - har bir ólchash natijasi; - quyidagi formula bilan aniqlanadigan kvadratik ogʼish

(3.5.6.)

Uch sigma qoidasi asosida 3σ=2,49 ga teng. Uch sigma qoidasiga barcha natijalarni normal taqsimot qonuniga bóysunishini bildiradi va barcha kirish maʼlumotlari А tur noaniqlikni hisoblashda qóllash mumkin.

3 bosqich

Ushbu bosqichda А tur noaniqlikni (3.5.2) ifodaga muvofiq aniqlaymiz.

.

(3.5.7.)

А tur noaniqlikni baholashda erkinlik darajasini sonini ham aniqlash muhim parametr hisoblanadi. quyidagicha aniqlanadi

(3.5.8.)

bu yerda n - ólchashlar soni.

Yuqoridagi misol uchun erkinlik darajasining qiymati ga tengdir.