Zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi urganch davlatuniversiteti



Download 0,74 Mb.
bet83/153
Sana06.06.2022
Hajmi0,74 Mb.
#641804
1   ...   79   80   81   82   83   84   85   86   ...   153
Bog'liq
Tasdiqlayman” O‘quv ishlari bo‘yicha prorektor

2-SEMINAR MASHG‘ULОT
MAVZU: O‘ZBEK TILI DERIVATSIYASI VA SO‘Z YASALISHI.
REJA:
1. Derivatsion morfemaning turlari.
2. Grammatik morfemaning turlari: lug‘aviy shakl hosil qiluvchi morfemalar, sintaktik shakl hosil qiluvchi morfemalar.
3. Morfemalarda shakl va ma’no munosabatlari.


Morfemaning struktur tasnifi. Morfema tuzilishiga ko‘ra sodda va murakkab turga bo‘linadi:
Sodda morfema tarixan qanday bo‘lganligidan qat’i nazar ajralmas, yaxlit, bir tarkibli morfemadir: [-lar], [-roq], [-chi], [-niki],[-sin], [-di], [-gach].
Murakkab morfemalar aslida mustaqil morfemaning ma’lum funksiya bajarish maqsadida birlashishi: (odamgarchilik), (uygacha), (xafachilik), (chorvachilik), (borganda).
Morfemaning shakl va ma’no munosabatiga ko‘ra turi. Morfemada ham shakl va ma’no munosabati barqaror. Morfemaning miqdoran cheklanganligi bu munosabatning keng qamrovligidan dalolat beradi.
Morfemik polisemiya. Morfemik polisemiya keng tarqalgan. Bu morfemaning polifunksionalligiga bog‘liq. Misol sifatida [–chilik] affiksini olaylik. Darslik va qo‘llanmalarda uning quyidagi uch ma’nosi farqlanadi:
1) asosdan anglashilgan narsa yetishtiriladigan sohani ifodalovchi ot: (paxtachilik), (urug‘chilik), (chorvachilik),
2) asosdan anglashilgan narsa-hodisaning borlik holatini bildiruvchi ot: (pishiqchilik), (mo‘lchilik), (arzonchilik);
3) asosdan anglashilgan tushuncha bilan bog‘liq bo‘lgan ishni bildiruvchi ot: (ulfatchilik), (tirikchilik), (dushmanchilik).
Aksariyatmorfema – polisemik tabiatli.
Morfemik omonimiya. Shakldoshlik bir tur morfemalar orasida ham, turli morfema orasida ham bo‘lishi mumkin.
1) derivatsion omonimiya: -ki I: [turtki], [tepki], [ko‘chki], (ot yasovchi); -ki II: [ichki], [kechki], [ustki],(sifat yasovchi);
2) grammatik omonimiya: -(i)sh I: (borish), (kelish), (ketish) (harakat nomi shakli); -(i)sh II: (birga) (yuvish), (tarash), (ishlash) (birgalik nisbat shakli);
3) derivatsion-grammatik omonimiya: -(i)m I: [yig‘im], [terim], [sig‘im](ot yasovchi morfema); -(i)m II: uyim, kitobim, soatim (egalik morfemasi).

Download 0,74 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   79   80   81   82   83   84   85   86   ...   153




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish