Zbekiston Respublikasi Oliy va O‘rta maxsus ta’lim vazirligi Islom Karimov nomidagi toshkent davlat texnika universiteti

Almashlash (o‘rindoshlik) usuli – o‘lchov bilan taqqos­lash usuli bo‘lib, bunda o‘lchanadigan kattalik o‘lchov orqali yaratilgan ma’lum qiymatli kattalik bilan o‘rin almashtiri­ladi. Masalan, o‘lchanadigan massa bilan toshlarni tarozining bitta pallasiga galma-gal navbati bilan joylashtirib o‘lchash yoki qarshiliklar magazini yordamida tekshirilayotgan rezistor­ning qarshiligini topish (7.9-rasm):

4.9-rasm. 4.10-rasm.

Bunda kalit “K” ni ikkala holatda (1, 2) qo‘yganda ₁=₂ shart bajarilishi kerak.

I₁ = U / R₀  ₁
I₂ = U / R_x  ₂

bu erda ₁ va ₂ – ampermetr strelkasining ko‘rsatishi.

O‘rindoshlik usuliga misol qilib, prujinali tarozida massani o‘lchashni keltirish mumkin (4.10-rasm). Bu хolda o‘lchash ikki marta o‘tkaziladi. Avval, taroz pallasiga o‘lchanadigan massa m_x qo‘yiladi va taroz ko‘rsatkichining holati belgilanadi, keyin esa m_x o‘rniga shunday m_o massali tosh tanlab qo‘yiladiki, tarozi ko‘rsatkichi ikkala holda ham bir хil ko‘rsatkichda o‘rnatilishi kerak, ya’ni bunda m_x= m_o bo‘lib, m_x aniq massali m_o bilan almashtiriladi.