Zbekiston Respublikasi Oliy va O‘rta maxsus ta’lim vazirligi Islom Karimov nomidagi toshkent davlat texnika universiteti

Dinamik o‘lchashlarga qiymatlari o‘lchash jarayonida o‘zgarib turadigan kattaliklarni o‘lchashlar kiradi. Dinamik o‘lchashga vaqt bo‘yicha o‘zgaradigan kattalikning oniy qiyma­tini o‘lchash misol bo‘la oladi.
Diskret o‘lchash usuli. YUqorida ko‘rilgan o‘lchash usullaridan tubdan farq qi­luvchi diskret o‘lchash usuli ham mavjud. Diskret o‘lchash usuli shundan iboratki, unda vaqt bo‘yicha uzluksiz o‘zgaradigan kat­talik vaqt bo‘yicha diskretlanadi, miqdor bo‘yicha esa kvantla­nadi yoki boshqacha qilib aytganda vaqt bo‘yicha uzluksiz o‘zgara­digan kattalik vaqtning ayrim momentlariga tegishli uzuq qiymatlariga o‘zgartiriladi (1.11-rasm).

4.11-rasm.


X(t) – vaqt bo‘yicha uzluksiz o‘zgaradigan kattalikning o‘z­garish grafigi; Х_k – kvant miqdorlari, ya’ni o‘lchanadigan Х=f(t) kattaligining t₁, t₂, t₃, … t_n momentlariga tegishli uzuq qiymatlari. Demak, diskret o‘lchash usuli bo‘yicha o‘lchanadigan kattalikning hamma qiymati (0t) emas, balki, ayrim moment­larga tegishli qiymatigina ma’lum bo‘ladi. Diskretlash bu muayyan diskret (juda qisqa) vaqt oralig‘ida qaydnomalarni olishdir. t₁, t₂, t₃, … t_n – diskretlash momentlari deyiladi va t₁t₂ gacha oraliq diskretlash qadami deyiladi. Kvantlash esa, X(t) kattalikning uzluksiz qiymatlarini Х_k diskret qiymatla­rining to‘plami (nabori) bilan almashtirishdir. O‘lchanadigan kattalikning uzluksiz qiymatlari muayyan tartiblar asosida kvantlash darajalarining qiymatlari bilan almashtiriladi. Kodlashtirish esa, muayyan ketma-ketlikda ifodalangan sonli qiymatlarni tavsiya etishdan iborat.
Uzluksiz o‘zgaruvchan kattalikning diskret usuli asosida uzuq diskret qiymatlariga, kodlarga o‘zgartirilishi asosan 3 хil usulda amalga oshiriladi. (4.12-rasm. a, b, v):
a) ketma-ket hisob usuli;
b) taqqoslash (solishtirish) usuli;
v) sanoq usuli;

4.12-расм. а, б, в