’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta ‘lim vazirligi qarshi davlat universiteti

 
Fermentlar to
’zilishiga qarab, ikki xil bo’ladi: 
 
Oddiy  fermentlar.  Ular  faqat  oksildangina  iborat  bo
’ladi,  Masalan, 
gidrolazalar. 
 
Murakkab  fermentlar.  Masalan,  oksidlanish 
—  kaytarish  reaktsiyalarini 
olib  boruvchi,  kimyoviy  guruhlarni  kuchiruvchi  fermentlar.  Ular  ikki  qism  dan 
iborat  bo
’ladi:  apoferment  qismi,  (oqsil  qismi)  va  ferment  aktivligini 
belgilaydigan  kofaktor  qismi.  Bu  qism  lar  ayrim-ayrim  holatda  aktivlikga  ega 
emas.  Ularga  NAD  (nikotinamid  dinukleotid),  NADF  (nikotinamid  dinukleotid 
fosfat)  larni  misol  qilish  mumkin.  Ba
’zi  kofermentlar  oqsil  bilan  ancha 
mustahkam bog
’langan bo’ladi va ular fermentlarning prosintetik guruhi deyiladi. 
Ko
’p  fermentlarning  kofermentlari  V  guruhiga  kiruvchi  vitaminlardan  tashkil 
topgan. 
 
Metabolizmda  katnashuvchi  fermentlarning  hujayra  ichida  bo
’lganliklari 
uchun endofermentlar deyiladi. Ba
’zi fermentlar esa mikroorganizmlar tomonidan 
hujayra  tashqarisiga  ajratiladi,  ularga  hujayra 
—  tashqarisi  fermentlari  yoki 
ekzofermentlar  deyiladi.  Odatda,  hujayra  tashqarisiga  katta  molekulalarni 
parchalovchi  gidrolazalar  ajraladi.  Parchalangan  moddalar  hujayra  tomonidan 
o
’zlashtiriladi  va  oziqa  modda  sifatida  ishlatiladi.  Mikroorganizmlar  tomonidan 
ajratilgan  fermentlar  uglevodlar,  moylar  va  boshqalarni  parchalaydi  va  tabiatda 
modda almashinishida katta rol uynaydi. 
 
Mikroorganizmlar  eiergiyani  makroergik  bog
’lar  xolida  zahiralaydi. 
Gidroliz  vaqtida  makroergik  bog
’lardagi  energiya  ajraladi  va  biosintetik 

---

reaktsnyalarida  ishlatiladi.  Makroergik  bog
’lar  ATF,  ADF,  TsTF,  UGF,  GTF, 
kreatinfosfat,  atsetilfosfatlarda  tuplanadi.  Oxirgi  fosfat  guruhni  ajralishidan  3,4 
104 - 5,0 104 Dj energiya ajraladi (Oddiy kimyoviy bog
’ o’zilganda esa 1,3 104 
Dj, demak, 3 marta kam energiya ajraladi). 
 
Energetik  modda  almashinish  jarayoni  yoki  mikroorganizmlarni  nafas 
olishi.  Nafas  olish  juda  murakkab  jarayonidir.  Bu  jarayon      natijasida  energiya 
hosil  bo
’ladi  va  makroergik  bog’larda  yigiladi  va      hosil  bo’lgan  biosintetik 
ishlarga sarflanadn.