’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta ‘lim vazirligi qarshi davlat universiteti

I. 
— Gracilicutes' bo’limi 
Bu  bo
’limga  grammanfiy  hujayra  devoriga  ega,  sharsimon,  ipsimon  yoki 
tayoqchasimon  bakteriyalar  kiritilgan  bo
’lib  ular  harakatchan  yoki  harakatsiz: 
endospora  hosil  qilmaydi.  Lekin,  meva  tanalar  hosil  tayoqcha  miksobakteriyalar 
miksosporalar  hosil  taqsim  Ko
’ayishi  kurtaklanish  yoki  binar  bo’linib  sodir 
bo
’ladi.. Bo’limga 3 sinf kiradi. 
I. Scotobacteria sinfi 
Bu sinf eng katta sinf bo
’lib 10 guruhni o’z ichiga oladi. 
1 
— guruhga Spirochaetaceae va Leptospiraceae oilalari kiradi. Saprofit, odam va 
hayvonlarda yukumli kasallik ko
’zgatadigan vakillari bor. 
2 
—  guruhga  Spirillaceae  oilasi  kirib,  qattiq,  spiralsimon  buralgan  tayoqcha 
shakliga  ega.  Saprofit  va  parazit  vakillari  bor.  Bdelvibrio  degan  vakili 
bakteriyalarda parazitlik tayoqcha mayda, bir hujayrali mikroorganizmdir. 
3 
—  guruhga  Pseudomonaceae  (vakillari  tayoqchasimon  shaklga  ega), 
Azotobacteriaceae  {vakillari    oval,    tayoqchasimon),      Rhizobiaceae  (vakillari  
tayoqchasimon),  Methylcoccaceae  (vakillari  tayoqcha  va  sharsimon)  va  boshqa 
oilalarini  o
’z  ichiga  olib,  vakillari  azot  o’zlashtirish  jarayonida  qatnashadi  yoki 
o
’simliklarda har xil kasalliklar yuzaga keltiradi va hokazo.   
4  -  rypyh  Entherobacteriaceae  va  Vibrionaceae  oilalaridan  tashkil  topgan 
bo
’lib Esherihia, Salmonella, Shigeila, Ervinia koida Vibrio, Protobacterium. va 

---

boshqa  avlodlarni  o
’z  ichiga  olib,  ba’zi  vakillari  odam  va  hayvonlarda  kasallik 
ko
’zgatsa, ba’zilari tuproqda, suvda yoki epifat mikroflora shaklida uchraydi. 
5 - guruhga odam va hayvonlar ichida uchraydigan Bacterioidaceae oilasiga 
mansub vakillar kiradi 
6  -  guruhga  ammiak  yoki    nitratlarni    nitratdagacha  oksidlaydigan 
tayoqchasimon,  sharsimon,  oval  shaklli  Nitrobacteriaceae  oilasi  vakillari  hamda 
sharsimon,  tayoqcha  shaklli  kapsulali  va  kapsula  ustida  temir  yoki  marganets 
oksidlarini to
’playdigan Siderocapsaceae oilasiga mansub vakillar kiradi. 
7  -  guruhga  sirpanuvchi  bakteriyalar 
— miksobakteriyalar  kirib, ular  ikki 
tartibga  (Myxobacteriales  va  Cytofagales)  kiruvchi  oilalar  vakillaridan        tashkil 
topadi. Miksobakteriyalar bir hujayrali, shilliq qalin: bilan qoplangan organizmlar. 
Ularning  hujayra  devorlari  oson  egiluvchan   
—    elastik  bo’lib  hujayra  shaklini 
o
’zgartirishi  mumkin.  Sirpanib  harakatlanish  xususiyatiga  ega.  Rivojlanishining 
ma
’lum davrida meva tanasi hosil taqsim 
8  -  guruhxlamidobakteriyalar  deb  atalib,  bakteriya  hujayrasi  usti  kobik 
bilan uralgan. 
 
9  -  guruhga  kurtaklanuvchi  yoki  poyali  bakteriyalar  kirib,  tayoqchasimon 
oval yoki loviyasimon shaklli bo
’ladi. 
10 
—  guruhga  riketsiya  va  xlamidalar  deb  nomlangan  Rikcettsiales  va 
Chlamidiales  tartiblari  kiradi.  Tayoqchasimon,  sharsimon  yoki  ipsimon  shaklga 
ega  bo
’lib  har  xil  yuqumli  kasalliklarga  sabab  bo’ladi..  Masalan,  Rhycketsia 
prawarekii toshma tif kasalligini yuzaga keltiradi. 
Gracilacates  bo
’limiga  kiruvchi  ikkinchi  sinf  Anocyphotobacteria  o’z 
ichiga  fototrof  bakteriyalarni  oladi  va  ularga  Rhodospirillaies  (kirmizi 
bakteriyalar) va Chlorobiales (yashil bakteriyalar) tartiblari ham kiradi. 
Fototrof  bakteriyalar  sharsimon,  tayoqchasimon,  vibrion  va  spiral 
shakllariga  ega.  Hujayralar  oltingugurt  tomchilari  to
’tadi.  fototrof  bakteriyalar 
bakterioxlorofill  va  karatinoid  pigmentlarga  ega  bo
’lib  fotosintez  jarayonini 
amalga  oshiradi.  Atmosfera  molekulyar  azotini  o
’zlashtirishi  mumkin.  Bular 
aksari suv muhiti bakteriyalaridir. 

---

Oxyphotobacteria 
sinfiga 
Cyanobacteriales 
(sianobakteriyalar) 
va 
Prochlorales  (proxlorofitlar)  tartiblari  kiradi.  Fotosintez  jarayonida  molekulyar 
kislorod ajraladi. 
Sianobakteriyalar  hujayrasi  kapsula  bilan  qoplangan  bo
’lib  sirpanib 
harakatlanadi.  Sianobakteriyalar  bir  hujayrali,  koloniyali  va  ko
’p    hujayrali 
organizmlarda  hujayralari  sharsimon,  tayoqchasimon  yoki  buralgan  shaklga  ega. 
Ko
’p    hujayralilari  ipsimon  shaklga  ega  bo’lib  trixoma  deb  ataladi. 
Sianobakteriyalarning  1000  dan  ortik  turlari  mavjud  bo
’lib  ular  tuproqda,  suv 
havzalarida keng tarkalgan. 
Proxlorofitlar 
—  bir  hujayrali,  simbioz  holda  yashovchi  sharsimon 
organizmlaridir.  Sianobakteriyalardan  tarkibidagi  pigmenti  va  fotosintetik 
apparatini ichki tuzilishi bilan farq taqsim