’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta ‘lim vazirligi qarshi davlat universiteti

 
 
 
Mikrobli suvni biologik usul bilan tozalash. 
Sanoat  korxonalari,  kasalxonalar  va  go
’sht  kombinatlaridan  oqib 
chiqadigan  chiqindi  suvlarda  juda  ko
’p  patogen  va  saprofit  mikroblar  bo’ladi. 
Bunday  suvlarni  ariq  va  kanallarga  oqizish  xavflidir.  SHuning  uchun  bunday 
chiqindi suvlar zararsizlantirilishi zarur. Bunda har xil usullar qo
’llaniladi. 
CHunonchi,  mikrobli  suvni  biologik  tozalash  uchun  filtrlovchi  maydonlar 
va  filtrlovchi  ekiladigan  maydonlar  tayyorlanadi.  Maxsus  tayyorlangan 
maydonlarda  suv  okizilib  tuproqqa  shimdiriladi.  Natijada  suv  tarkibidagi  barcha 
organik  birikmalar,  muallaq  zarrachalar,  mikroorganizmlar  tuproq  qatlamida 
tutilib  qoladi.  Tuproqning  yuza  qatlamida  tutilgan  organik  moddalar  chirituvchi 
bakteriyalarning  ta
’sirida  ammonifikatsiyalanib  ammiak  hosil  qiladi  va 
keyinchalik  ammiak  azotli  va  azot  kislotalarigacha  oksidlanadi.  Patogen  va 
boshqa  turdagi  mikroblar  esa  nobud  bo
’ladi. Filtrlovchi maydonlarda ko’p ug’it 
moddalari  foydalanilmay  qoladi.  SHu  sababli  chiqindi  suv  ekin  ekiladigan 
maydonlarga  kuyilib  filtrlansa,  hosil  bo
’lgan  ug’itlar  tula-tukis  foydalaniladi, 
ya
’ni  filtrlovchi  maydonlar  ikkiga  bulinadi,  birida  suv  filtrlanganda  ug’it 
moddalari  to
’planadi,  ikkinchisiga  esa  (oldin  suv  filtrlangan  maydonga)  ekinlar 
ekiladi. Ushbu usullar bilan suv mikroblardan birmuncha tozalannshiga qaramay, 
ular  katta  shaharlarda  qo
’llanilmaydi,  chunki  ko’p  suvni  filtrlay  olmaydi.  1  ga 
filtrlovchi  maydon  bir  sutkada  50  mln  pakir  suvni  filtrlab  tozalaydi,  filtrlovchi 
ekiladigan 1 ga maydoni esa 10 ming pakir suvni filtrlab tozalay oladi. (YA. ya. 
Nikitinskiy  ma
’lumoti).  Tarkibida  mikrob  ko’p  bo’lgan  suvni  tozalash  uchun 
biologik  filtrlar  qo
’llaniladi. Buning  uchun  sun’iy  hovuz  quriladi va u  aerotank 
deyiladi. Bu hovuz oqindi suvga tuldiriladi, uning ostida esa loyqa bo
’ladi, u aktiv 
loyqa
 
deyiladi 
va 
uning 
yordamida 
suvdagi 
muallaq 
zarrachalar 
koagulyatsiyalanadi.  Xovo
’z  (aerotank)  ostidan  havo  chikaziladi,  natijada  aktiv 

---

loyqa  zarrachalari  har  doim  muallaq  holatda  bo
’ladi.  Mikrobli  suvni  tozalashda 
loyqa va kislorod asosiy biologik omil hisoblanadi. Bunday biologik tozalash ikki 
fazada  boradi.  Oldin  aktiv  loyqa  organik  moddalarni  adsorbsiyalab 
koagulyatsiyalaydi 
—  ya’ni  fizikaviy  tozalash  bo’ladi,  keyinchalik  biologik 
protsess yuz berib organik moddalar loyqa zarrachalarda ammonifikatsialanadi va 
nitrifikatsiyalanadi  (ammiakni  azot  kislotasigacha  oksidlaydi).  Natijada 
mikroblarning umumiy miqdori keskin kamayadi va patogen mikroblar asta-sekin 
halok bo
’ladi.