’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta ’lim vazirligi. Buxoro davlat universiteti

 Chidamkorlikni tarbiyalash 

Faoliyat  turlarining  xususiyatiga  qarab  charchoqning  bir  necha  turlari 

mavjuddir. Bular aqliy, sensor (his - tuyg

’u organlariga tushadigan nagruzka bilan 

bog

’liq), emotsional va jismoniy charchoqdan iborat. Sport sohasi uchun mushak 

faoliyati tufayli hosil bo

’lgan jismoniy charchoq ko’proq ahamiyatga ega. 

Odam  o

’z faoliyatida belgilangan yuklama shiddatini qachongacha saqlay 

olishini  ko

’rsatadigan  vaqt  chidamlilikning  asosiy  o’lchovidir.  Chidamlilik 

bevosita  va  bilvosita  usullar  bilan  o

’lchanadi.  Bevosita  o’lchash  usulida 

tekshirilayotganlarga  biror  bir  topshiriqni  bajarish  (masalan,  berilgan  tezlikda 

---

47 

 

yugurish)  tavsiya  etiladi  va  ish  qancha  vaqtgacha  berilgan  muddatda  bajarilishi 

(tezlik pasaya boshlagunga qadar) aniqlanadi. 

Kishining  harakat  faoliyati  xilma  -  xildir;  charchoqning  xarakteri  va 

mexanizmlari  ham  turli  hollarda  turlicha  bo

’ladi.  Sportda  umumiy  charchoq 

ko

’proq uchrab turadi. 

Shakl jihatdan bir xil bo

’lgan mashqlarni turli shiddatda bajarish mumkin, 

shunga  muvofiq  bu  mashqlarni  bajarishga  sarflanadigan  vaqt  chegarasi  bir  necha 

sekunddan bir necha soatgacha bo

’ladi. Bu hollarda charchash mexanizmlari ham 

turlicha  bo

’ladi.  Shuning  uchun  jismoniy  mashqlar  shiddatiga  ko’ra  ham 

turkumlanadi.