Zbekiston respublikasi oliy

k_z
^kqay
^Iuz.ish L2
_^kz ^kuz.ish L2 _I ^kqay
ish.max L2 ^,

^thim.ish23 ^max(thim.ish33, ^thim.ish. yuk 3 ^{) t,}


(6.15)

^Ihim.ish13 ^
k_z
^kqay
^Iuz.ish L1
_^kz ^kuz.ish L1 _I ^kqay
ish.max L1^,

^thim.ish13 ^max(thim.ish23, ^thim.ish. yuk 2 ^{) t.}
Ikkinchi liniyaning birinchi pog’onasining ishlash toki quyidagicha:

^{I k I} , (6.16)
(3)
him.ish21 z q.t.max

bu yerda k_z
- zaxira koeffitsiyenti (sabr vaqtsiz himoyalar uchun);

I
(3)
q.t.max


maksimal qiymati.
- liniyaning oxiridagi uch fazali qisqa tutashuv tokining

Xuddi shu bilan birinchi himoyaning birinchi pog’onasining ishlash toki aniqlanadi:
^Ihim.ish11 ^kz ^Iq.t.K 2 max ^{, (6.17)}

Birinchi himoyaning ikkinchi pog’onasining ishlash toki ikkinchi liniyaning birinchi pog’onasining ishlash tokidan rostlash kerak:



^{I k I k k I} , (6.18)
(3)
him.ish12 z12 him.ish21 z12 z 21 q.t.K 3max

bu yerda
^kz12 ^va
k_{z 21} - mos holda birinchi liniyaning ikkinchi pog’onasining tok

boʻyicha zaxira koeffitsiyenti va ikkinchi liniyaning birinchi pog’onasining tok boʻyicha zaxira koeffitsiyenti; umumiy holda ushbu koeffitsiyentlarning qiymatlari har xil, chunki birinchi pog’onaning himoyasi sabr vaqtga ega emas.
Birinchi himoyaning (L1) ikkinchi pog’onasi vaqt boʻyicha qoʻshni tutashmalarning (L2 liniya) tezkor himoyalarining vaqtlaridan (umumiy ishlash hududida) sozlanishi lozim:
^thim.ish12 ^thim.ish21 ^{t , (6.19)}

bu yerda
^thim.ish12
- ikkinchi himoyaning birinchi pog’onasining ishlash vaqti.

Alohida pog’onalarning relelarini ishlash toki quyidagicha topiladi:

 I

I
^ksx

k
rele.ish him.ish tt

, (6.20)

bu yerda
^Ihim.ish

• 
  himoyaning mos pog’onasidagi birlamchi ishlash toki;
  

^ksx ^ktt

• 
  sxema koeffitsiyenti;
  
• 
  himoya tok transformatorining transformatsiya koeffitsiyenti.
  

10 kV li liniyalarning uch pog’onali tokli himoyasining bazaviy sxemasi

14. 
    – rasmda keltirilgan.
    

Himoyaning birinchi pog’onasining sezgirligi uning ishchi zonasining uzunligi boʻyicha baholanadi. Ishlash zonasi, qoidaga koʻra grafiklar orqali aniqlanadi.

17. 
    – rasm. Pog’onali tokli himoya sxemasi
    

5. Generatorlarning shikastlanish turlari va nonormal rejimlari. Sinxron generatorlarning himoya turlari

Generatorlarning shikastlanish turlari va nonormal rejimlari
Generatorlarda quyidagi shikastlanishlar boʻlishi mumkin: stator chulg’amida koʻp fazali hamda bir fazali qisqa tutashuvlar, 1 fazadagi chulg’amlarning oʻzaro tutashuvi, sinxron generatorlar uchun rotor chulg’amining yerga ulanishi. Bu shikastlanishlar natijasida generatorda tok oshadi, tarmoqda kuchlanish pasayishi sodir boʻladi. Shuning uchun koʻp fazali qisqa tutashuvdan himoya sabr vaqtsiz oʻchirishga xizmat qiladi.
Generatorning bir fazali qisqa tutushuvdan himoyasi tarmoqning betaraf nuqtasi holati bilan aniqlanadi.
Kuchlanishi 1000 V gacha tarmoqlarda betaraf nuqta yerga tutashtirilgan boʻladi va bu yerda bir fazali qisqa tutushuv sabr vaqtsiz oʻchiriladi.
Yuqori kuchlanishli tarmoqlarning betaraf nuqtasi yerdan izolyatsiyalangan yoki yoy soʻndiruvchi reaktor orqali ulangan boʻladi. Bunday tarmoqlarda bir fazali qisqa tutashuv koʻp hollarda xavfli hisoblanmaydi. Shuning uchun himoya faqat xabar berish uchun ishlaydi.
Bir fazali qisqa tutashuvdan maxsus himoya qisqa tutashuv toki I_{3,max }10 A boʻlganda, quvvati 2 MVt dan yuqori, kuchlanishi 1000 V gacha boʻlgan generatorlar uchun qoʻllaniladi.
Chulg’amlarning oʻzaro tutashuvi natijasida nominal tok oshadi, magnit oʻzak va shikaslanmagan chulg’amlar ortiqcha qiziydi, bu hol izolyatsiyaning yanada koʻproq buzilishiga olib keladi. Shuning uchun filtrli tok himoyasi taklif etiladi.
Generatorlarning nonormal rejimlari:

• 
  yuklama ortishi;
  
• 
  kuchlanishning pasayishi natijasida aylanishlar sonining kamayishi;
  
• 
  ta’minlovchi tarmoq fazasining uzilishi;
  
• 
  Generatorning mexanik qismini shikastlanishi.
  

Asinxron Generatorlarning himoya turlari

Kichik quvvatli, kuchlanishi 1000 V dan yuqori boʻlgan generatorlarni himoyalash uchun eruvchan saqlagichlar ishlatiladi. Bunda tokning maksimal qiymati I_ish.maks sifatida generatorning nominal I_g.nom toki olinadi. Oʻta yuklanish toki I_{o’ta yuk.} ishga tushish toki I_pusk ga teng qilib olinadi. Saqlagichning eruvchan qismidagi tok I_s.nom quyidagi shartlar asosida tanlanadi:
^Is.nom ^Ksoz ^Iish.maks ^Is.nom ^Io'ta. yuk. ^Кo'ta. yuk. ^{, (6.21)}
Quvvati 2000 kVt dan yuqori boʻlgan generatorlar uchun 2 ta releli sabr vaqtsiz tokli kesim ishlatiladi, quvvati 5000 kVt dan yuqori boʻlgan generatorlar uchun TK 3 ta rele yordamida bajariladi. TK ning ishlash toki generatorning ishga tushish tokiga qarab sozlanadi.
^Ihish ^{= K}soz ^Ipusk.max ^{, (6.22)} bu yerda I_pusk.max – Generatorning ishga tushish tokining maksimal qiymati;
K_soz - sozlash koeffitsiyenti.
Bevosita ta’sir etuvchi relelar uchun K_soz = 2 - 2.5 ga teng deb olinadi, bilvosita ta’sir qiluvchi relelar uchun esa K_soz = 1.8 – 2.
Agar TK talab qilingan sezgirlikni ta’minlamasa, quvvati 2 MVt va undan katta boʻlgan generatorlar uchun differensial tokli himoya ishlatiladi.
Asinxron Generatorning qisqa tutashuvdan tokli himoyasi turlari quyidagicha:

1. 
   bevosita ta’sir etuvchi releli; (6.18 a - rasm)
   
2. 
   bilvosita ta’sir etuvchi releli (oʻzgaruvchan operativ tokda); (6.18 b-rasm)
   

4. 
   bilvosita ta’sir etuvchi releli (oʻzgarmas operativ tokda).
   

1. 
   b)
   

17. 
    – rasm. Asinxron Generatorlar TK sxemalari
    

Betaraf nuqtasi yerdan izolyatsiyalangan tarmoqlarda ishlovchi generatorlarning himoyasi faqat ikki fazali qisqa tutashuvlarda ishga tushadi.
Himoya odatda ikki fazali va bir releli qilib tuziladi.