Zbekiston respublikasi oliy

Generatorlarning nominal kuchlanishi tarmoqda boʻladigan kuchlanish yoʻqotilishini hisobga olib tarmoq kuchlanishidan 5% ga oshiq qilib olinadi.
Transformatorlarning nominal kuchlanishi salt yurish holatida ularning birlamchi va ikkilamchi chulg’amlari uchun olinadi. Transformatorning birlamchi chulg’ami elektr energiyani qabul qiladi va shuning uchun kuchaytiruvchi transformatorda nominal kuchlanishi generatorning nominal kuchlanishiga, pasaytiruvchida esa tarmoqning nominal kuchlanishiga teng. U yoki bu kuchlanishli tarmoqni taminlovchi ikkilamchi chulg’amining kuchlanishi yuklama vaqtida tarmoq kuchlanishidan 5% ga yuqori boʻlishi kerak.
Ammo yuklama ostida transformatorning oʻzida ham kuchlanish yoʻqolishi
boʻlganligi sababli ikkilamchi chulg’amning nominal kuchlanishi (ya’ni salt yurish kuchlanishi) tarmoq kuchlanishidan 10% ga yuqori holda olinadi.
Elektr qurilmalarning neytrallari deb generator yoki transformatorlarning yulduz shaklida ulangan chulg’amlarining umumiy nuqtasiga aytiladi.
Mashina va transformatorlar neytrallarining yer bilan tutashish turi koʻp jihatdan elektroqurilmalarning izolyatsiyalanish sifati va kommutatsiya apparatlarini tanlashga, oʻta kuchlanishlar kattaligi va ularni cheklash usullariga, yer bilan bir faza orqali qisqa tutashuvdagi toklarning kattaligi, releli himoyaning ish sharoitiga va elektr tarmoqlaridagi xavfsizlikka, aloqa liniyalariga koʻrsatiladigan elektromagnit ta’sirga va hokazolarga koʻp jihatdan bog’liq.
Neytrallarning ish rejimiga qarab elektr tarmoqlari toʻrt guruhga boʻlinadi: neytrallari yerga ulanmagan tarmoqlar; neytrallari yerga rezonansli ulangan tarmoqlar; neytrallari yerga samarali ulangan tarmoqlar; neytrallari yerga qoʻzg’almaydigan ulangan tarmoqlar.
Xalqaro elektrotexnika komiteti (MEK) tavsiyasiga asosan yerga samarali ulangan neytralli tarmoqlarga neytrallari yerga bevosita yoki katta boʻlmagan aktiv qarshilik orqali ulangan yuqori va oʻta yuqori kuchlanishli tarmoqlar kiradi. Bu guruhga, odatda, yerga qoʻzg’almaydigan ulangan neytralda ishlaydigan, kuchlanishi 110 kV va undan yuqori boʻlgan tarmoqlar kiradi.
Toʻrtinchi guruhga kuchlanishi 220 va 380 V boʻlgan tarmoqlar kiradi.
Neytralning ish rejimi yerga tutashadigan tok miqdorini belgilaydi. Yerga bir fazasi tutashgandagi toki 500 A dan kichik boʻlgan tarmoqlar yerga kichik toklar bilan tutashgan tarmoqlar (bu asosan neytrallari yerga ulanmagan va yerga rezonansli ulangan tarmoqlar) deb ataladi. Toki 500 A dan yuqori tarmoqlar yerga katta toklar bilan tutashgan tarmoqlar (bu neytrallari yerga qoʻzg’almaydigan kilib va samarali ulangan tarmoqlar) ga toʻg’ri keladi.

2.