‘zbekiston respublikasi oliv va o rta maxsus ta’lim vazirligi

Nazorat uchun savol va topshiriqlar?

1. Pedagogikaning  i 1 miy-tadqiqcijnetodl ariga nimalar kiradi?

2. Pedagogika vanning  mazmuni  haqida  gapiring.

3.Pedagogika  fanining  maqsad  vavazifalari  nimalardan  iborat?

4. Pedagogika fanining asosiy kategoriyalariga  nimalar  kiradi?

5.Pedagogikaning boshqa fanlar bilan aloqasi haqida gapiring.

6. Pedagogika fanlari tizimini izohlang.

20

---

II BOB. KADRLAR TAYYORLASH MILLIY MODELI. 

HOZIRGI  DAVRDA O  QITLVCHILIK  KASBI  VA 

UNING JAMIYATDA TUTGAN 0 ‘RNI

1 .0 ‘zbekiston Respublikasining kadrlar tayyorlash milliy 

modeli va uning mohiyati

0 ‘zbekiston  Respublikasi  siyosiy  mustaqiilikni  q o ig a   kirit- 

gach,  ijtimoiy  hayotimizning  barcha  sohalarida  tub  islohotlar 

amalga  oshirila  boshlandi.Totalitar  boshqaruv  usuli  asosida,  ish 

yuritilayotgan  xalq  taiim i  tizimida  ham  so‘nggi  o‘n  yilliklar 

davomida  yuzaga  kelgan  muammolami  hal  etish  vazifasi 

Respublika  hukumati  hamda  mutasaddi  tashkilotlami  taiim  

tizimida  ham jiddiy  o ‘zgarishlami  amalga  oshirishga  undadi.  Bu 

boradagi  say-harakatlaniing  samarasi  sifatida  1992  yil  iyul  oyida 

mustaqil  0 ‘zbekistonning ilk “T aiim  to‘g‘risida”gi Qonuni qabul 

qilindi. Mazkur Qonun mazmunida Respublika taiim i tizimi, uning 

asosiy  yo‘nalishlari,  maqsad,  vazifaiari,  ta iim   bosqichlari  va 

ularning mohiyati kabi masalalar o‘z ifodasini topdi.  Biroq,  1997- 

yilga  kelib,  0 ‘zbekiston  Respublikasining  “T aiim   to‘g‘risida”gi 

Qonuni  va  uning  mazmunida  ilgari  surilgan  g‘oyalaming 

amaliyotga  tadbiqi  tahlil  etilganda,  bu  borada  muayyan  kam- 

chiliklarga  y o i  qo‘yilganligi  aniqlandi.  0 ‘tkazilgan  tahlil  natija- 

lariga  ko‘ra,  ta’lim  tizimida  olib  borilayotgan  islohot  aksariyat 

o‘rinlarda chuqur ilmiy asoslarga ega boimaganligi m aium  b o id i 

hamda kadrlar tayyorlash tizimini isloh qilish zarurligi  belgilandi. 

Shu bois 0 ‘zbekiston Respublikasi Oliy Majlisining IX sessiyasida 

yangi 

tahrirdagi 

0 ‘zbekiston 

Respublikasining 

“T aiim  

to‘g‘risida”gi Qonuni va “Kadrlar tayyorlash milliy dasturi” qabul 

qilindi.  Har  qanday  mamlakatning  kuchi  uning,  fuqarolarming 

ma’naviy  yetukligi,  intellektual  saloliiyatga  egaligi  bilan 

belgilanadi. 

Fuqarolaming  ma’naviy  yetukligi,  intellektual 

salohiyati esa ta iim  tizimining mazmuni, shaxsning har tomonlama

21

---

shakllanishi  uchun  xizmat  qiluvchi  moddiy  va  ma’naviy  shart- 

sharoitlaming mavjudligi, jamiyatda qaror topgan ijtimoiy sog‘lom 

muhit  darajasi,  ijtimoiy  munosabatlar  mazmuni,  shuningdek, 

aholining  etnopsixologik  xususiyatlari,  axloqiy  qarashlari  va 

hayotiy e ’tiqodlari asosida shakllantiriladi.

“Kadrlar  tayyorlash  milliy  dasturF’ning  yaratilishida  mazkur 

jihatlar  to la   o‘rganildi.  Milliy  dastur  asosini  0 ‘zbekistonning 

taraqqiyotini ta’minlay oladigan, uni jahonning ilg‘or mamlakatlari 

darajasiga  kolarilishiga  hissa  qo‘shuvchi  dadil,  mustaqil 

fikrlovchi,  bilimli,  malakali  mutaxassis,  shuningdek,  ijobiy  sifat- 

larga  ega  boigan  kadrlami  tayyorlab  voyaga  yetkazish jarayoni 

tashkil  etadi.  “Kadrlar  tayyorlash  milliy  dasturi”  0 ‘zbekiston 

Respublikasining  “Ta’lim  to‘g‘risida”gi  Qonunining  qoidalariga 

muvofiq,  milliy  tajribaning  tahlili  va  ta ’lim  tizimidagi,  jahon 

miqyosidagi yutuqlar asosida tayyorlangan hamda yuksak umumiy 

va kasb-hunar madaniyatiga,  ijodiy va ijtimoiy faollikka, ijtimoiy- 

siyosiy  hayotda  mustaqil  ravishda  mo‘ljalni  to‘g‘ri  ola  bilish 

mahoratiga  ega  boigan,  istiqbol  vazifalarini  ilgari  surish  va  hal 

etishga  qodir  kadrlaming  yangi 

avlodini  shakllantirishga 

yo‘naltirilgandir'.

“Kadrlar  tayyorlash  milliy  dasturi”ning  maqsadi  -   ta’lim 

sohasini  tubdan  isloh  qilish,  uni  o‘tmishdan  qolgan  mafkuraviy 

qarash  va  sarqitlardan  to la   xalos  etish,  rivojlangan  demokratik 

davlatlar darajasida, yuksak ma’naviy va axloqiy talablarga javob 

beruvchi  yuqori  malakali  kadrlar  tayyorlash  Milliy  tizimini 

yaratishdan iboratdir2.  “Kadrlar tayyorlash milliy dasturP’da  ilgari 

surilgan  maqsadning  tolaqonli  ro‘yobga  chiqarish  bir  qator 

vazifalaming  ijobiy  hal  qilinishini  nazarda  tutadi.  Dasturda  bu 

boradagi vazifalaming quyidagilardan iboratligi ko‘rsatiladi:

Yuqoridagi  dastur  vazifalaming  bevosita  davomi  sifatida, 

0 ‘zbekiston  Respublikasini  yanada  rivojlantirish  bo‘yicha  Hara- 

katlar  strategiyasi  to‘g‘risidagi  davlat  dasturining  4.4.  bandida: 

Ta’lim  va  fan  sohasini  rivojlantirish  sohasida  ham  belgilab

!  KadrSar tayyorlash mffliy dasturi //Oliy ta'lim:  me’yoriy hujjatlar to'plami.  -  Toshkent:  Sharq 

nashriyot-matbaa aksiyadorlik kompaniyasi Bosh tahririyati. 2001. -  20-bet.

2 0 ‘sha manba, -  25-Ьй.

22

---

qo‘yilgan  vazifalar  bevosita  milliy  dasturning  uzviy  davomi 

hisoblanadi3.

Bunda;  Uzluksiz  ta iim   tizimini  yanada  takomillashtirish, 

sifatli ta iim  xizmatlari imkoniyatlarini oshirish, mehnat bozorining 

zamonaviy  ehtiyojlariga  mos  yuqori  malakali  kadrlar  tayyorlash 

siyosatini davom ettirish;

Maktabgacha  ta iim   muassasalari  tarmog‘ini  kengaytirish  va 

ushbu  muassasalarda  bolalarning  har  tomonlama  intellektual, 

estetik  va jismoniy  rivojlanishi  uchun  shart-sharoitlami  takomil­

lashtirish,  pedagog  va  mutaxassislaming  malaka  darajasini 

yuksaltirish;

Umumiy  o‘rta  ta’lim  sifatini  tubdan  oshirish,  chet  tillar, 

informatika  hamda  matematika,  fizika,  kimyo,  biologiya  kabi 

boshqa muhim va  talab yuqori  boigan fanlami chuqurlashtirilgan 

tarzda o‘rganish;

Kasb-hunar  kollejlari  o‘quvchilarini  bozor  iqtisodiyoti  va  ish 

beruvchilaming  ehtiyojlariga  javob  beradigan  mutaxassisliklar 

bo‘ycha  tayyorlash  hamda  ishga joylashtirish  borasidagi  ishlami 

takomillashtirish;

Ta’lim va o‘qitish sifatini baholashning xalqaro  standartlarini 

joriy  etish  asosida  oliy  ta iim   muassasalari  faoliyatining  sifati 

hamda samaradorligini oshirish;

Ilmiy-tadqiqot va innovatsion faoliyatini rag‘batlantirish, ilmiy 

va  innovatsion  yutuqlami  amaliyotga  joriy  etishning  samarali 

mexanizimlami  yaratish,  oliy  o‘quv  yurtlari  va  ilmiy-tadqiqot 

institutlari huzurida ixtisoslashtirilgan ilmiy-eksperimental labora- 

toriyalar,  yuqori  texnologiya  markazlari  va texnoparklami  tashkil 

etish;

- 

“T aiim   to‘g‘risida”gi  0 ‘zbekiston  Respublikasi  Qonuniga 

muvofiq  ta iim   tizimini  isloh  qilish,  davlat  va  nodavlat  ta iim  

muassasalari hamda ta iim  va kadrlar tayyorlash sohasida, raqobat 

muhitini  shakllantirish  negizida  ta iim   tizimini  yagona  o‘quv, 

ilmiy-ishlab  chiqarish  majmui  sifatida  izchil  rivojlantirislmi 

ta’minlash;

1 Узбекистан Республикасини ялада ривожлантириш буйнча Х^ракатлар стратепмсн тугрисидаги /Расмий

нашр/ Узбеккстон Республикаси Ддпия вазирлиги  -  Тошкент *1Адолат'”2017-йил,  25-бет

23

---

-  ta iim   va  kadrlar  tayyorlash  tizimini  jamiyatda  amalga 

oshirayotgan  demokratik  huquqiy  davlat  qurilishi  jarayonlariga 

moslashtirish;

-  kadrlar  tayyorlash  tizimi  muassasalarini  yuqori  malakali 

mutaxassislar bilan ta’minlash,  pedagogik  faoliyatining  nufuzi  va 

ijtimoiy maqomini kolarish;

-  kadrlar  tayyorlash  tizimi  va  mazmunini  mamlakatning  ijti­

moiy  va  iqtisodiy  taraqqiyoti  istiqbollaridan,  jamiyat  ehtiyoj- 

laridan,  fan,  madaniyat,  texnika  va  texnologiyaning  zamonaviy 

yutuqlaridan kelib chiqqan holda qayta qurish;

-  ta iim   oluvchilami  ma’naviy  axloqiy  tarbiyalashning  va 

ma’rifiy  ishlarning  samarali  shakllari  hamda  uslublarini  ishlab 

chiqish va joriy etish;

-  ta’lim  va  kadrlar  tayyorlash,  ta ’lim  muassasalarini  attestat- 

siyadan o‘tkazish va akkreditatsiya qilish sifatiga baho berishning 

xolis tizimini joriy qilish;

-  yangi  ijtimoiy-iqtisodiy sharoitlarda taiim ning  talab qilina- 

digan  darajasi  va  sifatini,  kadrlar  tayyorlash  tizimining  amalda 

faoliyat  ko‘rsatishi  va  barqaror  rivojlanishining  kafolatlarini, 

ustuvorligini  ta’minlovchi  normativ,  moddiy-texnika  va  axborot 

bazasini yaratish;

-  ta’lim,  fan,  ishlab  chiqarish  samarali  integratsiyalashuvini 

ta’minlash,  tayyorlanayotgan  kadrlaming  miqdori  va  sifatiga 

nisbatan  davlatning  talablarini,  shimingdek,  nodavlat  tuzilmalari, 

korxonalar  va  tashkilotlaming  buyurtmalarini  shakllantirishning 

mexanizmlarini ishlab chiqish;

-  uzluksiz  ta’lim  va  kadrlar  tayyorlash  tizimiga  budjetdan 

tashqari  mablagiar,  shu  jumladan,  chet  el  investitsiyalari  jalb 

etislming  real  mexanizmlarini  ishlab  chiqish  va  amaliyotga joriy 

etish;

-  ta’lim muassasalarining resurs, kadrlar va axborot bazalarini 

yanada mustahkamlash;

-  o‘quv-tarbiya jarayoni yangi o‘quv-uslubiy majmualar, ilg‘or 

pedagogik texnologiyalar bilan to liq  ta’minlanishi;

-  milliy  (elita)  oliy  ta iim   muassasalarini  qaror  toptirish  va 

rivojlantirish;

24

---

Ta’lim  jarayonini  axborotlashtirish,  uzluksiz  ta’lim  tizimi 

jahon axborot tarmog‘iga ulanadigan kompyuter axborot tarmog‘i 

bilan  to‘liq  qamrab  olinishiga  erishish  kabi  vazifalaming  ham 

ijobiy  yechimi  ta’minlanadi.  0 ‘zbekiston  Respublikasi  “Kadrlar 

tayyorlash milliy dasturi” tarkibiy tuzilmasi  quyidagicha aks etadi 

(1  - chizma).