¤збекистон республикаси олий ва

1.16.-расм. Сабаб-натижавий диаграмма
1-сабаб омиллари системаси;
2-материаллар;
3-ишлаб чиқаришнинг асосий омиллари;
4-оператор;
5-дастгоҳлар;
6-ишни бажариш усули;
7-жараён;
8-оқибат-натижа;
9-сифат тавсифлари;
10-маълумотлар;
11-жараён сифат томонидан назорат қилинади.
1.17.-расмда сабаб натижавий диаграмма схемаси келтирилган. Бунда натижа бўлиб ҳисобланадиган сифат тавсифларини А,Б,С ва бошқа сабаблар белгилайди.
Бу сабаблар ўз навбатида бошқа сабабларнинг, масалан А-А₁,А₂ сабабларнинг, В-В₁;В₂ сабабларнинг оқибатида келиб чиққан бўлиши мумкин.
Сабабларни излашда шуни ёдда тутиш муҳимки, оқибат бўлиб ҳисобланаётган тавсифлар албатта ёйиб ўрганилиши керак.
Ушбу барча сабаб омиллари ичидан тавсифларнинг ёйилишига катта таъсир кўрсатадиган омилларни излаш-сабабларни тадқиқот қилиш деб аталади.
Сабабларни тадқиқот қилиш жараёнига «учинчи томон» кишиларни, яъни ишга бевосита алоқаси йўқ кишиларни ҳам жалб этиш керак. Чунки улар мана шу иш шароитига кўникиб қолган ходимлардан фарқли, масулот сифатсизлигини келтириб чиқарган сабабларни аниқ кўришлари мумкин.


1.17.-расм. Сабаб-натижавий диаграмма:
1 - сабаб омиллари системаси;
2 – омиллар ёйилади;
3 - тавсиф (оқибат);
4 – тавсифлар ёйилади.
Кишилар гуруҳи томонидан амалга ошириладиган «мия штурми» деб аталадиган таҳлил энг самарали усул ҳисобланади.
Ушбу таҳлилни амалга оширишда қуйидагиларга амал қилиш керак:

• 
  гуруҳ аъзолари томонидан муаммонинг келиб чиқиш сабаблари тўғрисидаги ўз фикр мулоҳазаларини эркин гапиришлари учун муҳитни таъминлаш;
  
• 
  бекорчи гапларни чиқариб ташлаб, омиллар таҳлилига асосланган ҳулосаларни эътиборга олиш;
  
• 
  гуруҳ раҳбарининг ҳеч қачон ўз фикрини биринчи бўлиб айтмаслиги;
  
• 
  сабаб-натижавий диаграммаларни тузишда сабаблар орасида «бошқа ҳисобга олинмаган омиллар» ни ҳам эътиборга олиш мақсадга мувофиқдир.