Ўзбекистон республикаси олий ва урта махсус таълим вазирлиги урганч давлат университети менежмент ва маркетинг кафедраси

Назорат ва мухокама учун саволлар:

1. 
   Агрофирмалар ва уларнинг фаолияти қандай ташкил этилади?
   
2. 
   Агрофирмани фермер хўжалигидан фарклайдиган омиллар кайсилар?
   
3. 
   Фермер хўжаликлари ва уларнинг фаолияти нималардан иборат?
   
4. 
   Деҳқон хўжаликлари ва уларнинг фаолияти нималардан иборат?
   
5. 
   Фермер хўжалиги бюшлиги қандай хукукларга эга?
   
6. 
   Деҳқон хўжалиги бюшлиги қандай хукукларга эга?
   
7. 
   Фермер хўжалиги фаолиятини ташкил этиш, ривожлантириш ва бошқариш асослари нималардан иборат?
   
8. 
   Деҳқон хўжалиги фаолиятини ташкил этиш, ривожлантириш ва бошқариш асослари нималардан иборат?
   
9. 
   Деҳқон хўжаликлари ва уларнинг фаолияти нималардан иборат?
   
10. 
    Деҳқон хўжалиги бюшлиги қандай хукукларга эга?
    
11. 
    Деҳқон хўжалиги фаолиятини ташкил этиш, ривожлантириш ва бошқариш асослари нималардан иборат?
    

IV. АМАЛИЙ МАШҒУЛОТ
4-мавзу: Кўп тармоқли фермер хўжаликларини ташкил этиш ва бошқариш
Дарснинг мақсади: Кўп тармоқли фермер хўжаликларини ташкил этиш ва бошқариш асослари, кўп тармоқли фермер хўжаликларини ташкил этишни қишлоқ хўжалигини ривожланишидаги акамияти, бош тармоқ, ёрдамчи тармоқ камда кушимча тармоқларни ривожлантириш, кўп тармоқли фермер хўжаликларини ташкил этишни худудларда аколи бандлигини таъминлашдаги роли, кўп тармоқли фермер хўжаликларини ташкил этишни кудудларни ижтимоий-иқтисодий ривожлантиришга таъсири какида билим ва куникмаларни шакллантириш.
Дарс жихозлари: компьютер ва мультимедиа воситалар, маркер, плакатлар, ватман, керакли адабиётлар.
Услубий таъминот: намунавий дастур, ишчи дастур, календар режа, техкарта, ўқув услубий мажмуа, таркатма материаллар.
Адабиётлар:

1. 
   Abdug’anievA., Abdug’aniev А. Qishloq xojaligi iqdisodiyoti. Darslik. - T.: “ADIB NASHRIYOTI” МЧЖ, 2011. - 399 b.
   
2. 
   Саматов Ғ.A., Рустамова И.Б., Шерипбаева У.А. Қишлоқ хўжалиги иқтисодиётиёти ва менежменти. Дарслик. - Тошкент: Чулпон номидаги нашриёт-матбаа ижодий уйи, 2012. - 346 б.
   
3. 
   Исмоилов И.А., Муртазаев О. Қишлоқ хўжалиги иқтисодиётиёти. Ўқув қўлланма. - Т., 2003. ~
   
4. 
   Рустамова И.Б. ва бошк. Қишлоқ хўжалиги иқтисодиётиёти. Ўқув қўлланма. - Тошкент, 2015. - 174 б.
   

Фермер хўжаликларининг иқтисодиётиий барқарорлиги ва хўжаликда ракобатбардош максулот ишлаб чиқаришни таъминлаш бозор тамойилларига мос хўжалик юритиш тизимини шакллантиришга боғлиқ. Фермер хўжалиги олдига қуйидаги асосий мақсад - табиат омиллари ва моддий-техник ресурслардан самарали фойдаланиш асосида сифатли ва ракобатбардош максулот ишлаб чикариб молиявий баркорарликка эришиш кисобланади. Бу жараён фермер хўжалигида ишловчиларнинг ойлик дармадаларини таъминлаш, уларни ижтимоий кимоялаш ва муносиб мекнат шароитини яратиб бериш билан бирга олиб борилиши лозим.
Юқоридаги мақсадга эришиш факатгина қишлоқ хўжалиги максулотлари ишлаб чиқариш оркали кал этилиши кийин бўлган масала кисобланади. Чунки қишлоқ хўжалиги максулотлари етиштириш ўзининг хусусиятларига боғлиқ равишда одатда ишлаб чиқарувчига нисбатан кам даромад келтиради. қишлоқ хўжалиги максулотлари ишлаб чикарилиши даври бўйича яккол мавсумий тавсифга эгалиги боисдан максулот ёппасига пишиб етилган пайтда бозорларга олиб чикилади. Бу пайтда бако кескин пасайиши сабабли фермер учун кам фойда келтирувчи ёки умуман фойда келтирмайдиган ўртача бако кам шаклланиши мумкин.
Шу билан биргаликда аксарият қишлоқ хўжалиги максулотлари (мева-сабзавот максулотлари, гушт ва сут каби) тез бўзулувчи ва ўз сифатини (товарлилик даражасини) тез йукотувчи максулот кисобланади. Натижада фермер максулотини тезрок сотишга каракат килади бу эса бозордаги баконинг янада пасайиб боришига олиб келади.
Кўпчилик қишлоқ хўжалиги максулотлари таранспортда ўзок масофаларга ташиш учун чидамсиз максулотлар кисобланиши боисдан ўзок бозорларга олиб боришда кийинчиликлар туҒдиради. Натижада фермер етиштирган максулотини бакоси пастрок булса кам ўзи учун якинрок бўлган макаллий бозорларда сотишга каракат килади.
Шунинг учун кам фермер хўжаликлари ишлаб чикарган қишлоқ хўжалиги максулотларини тайёрлаш, саклаш, кайта ишлаш ва самарали сотиш масаласини кал этмасдан туриб кўзланган фойдалилик даражасига эриша олмайди. Бундай фаолият билан
шуҒулланаётган фермер хўжаликларини биз бугунги кунда кўп тармоқли фермер хўжаликлари деб атамоқдамиз.
Одатда тармоқ сўзи иқтисодий нуқтаи-назардан ягона бир соха доирасида амал қиладиган аммо, ишлаб чиқаришнинг бирон бир тугалланган, алоҳида махсулот етиштириш мақсадларига буйсиндирилган йўналишига айтилади. Бунда кўпинча асосий ва қуйимча тармоқлар ажратиб олинади. қишлоқ хўжалиги алоҳида соха ҳисобланадиган булса, унинг асосий тармоқлари сифатида усимликчилик ва чорвачилик йўналишлари қабул қилинган. Х,ар бир тармоқ ўз ўрнида яна кичик тармоқларга булиниб боради.
“Кўп тармоқли фермер хўжалиги” нинг асосий тармоҒи сифатида - фермер хўжалиги ташкил этилиши пайтида ер участкаларини ўзоқ муддатли ижарага олиш шартномасида белгиланган асосий ихтисослашув йўналиши қабул қилиниши тўғри булади.
“Кўп тармоқли фермер хўжалиги” - фермер хўжалиги ташкил этилиши пайтида ер участкаларини ўзоқ муддатли ижарага олиш шартномасида белгиланган асосий ихтисослашув йўналишидан бошқа соҳаларда ишлаб чиқаришни ташкил этиб махсулот ишлаб чиқаришни йулга қуйган фермер хўжаликлари ҳисобланади.
Айни пайтда қушимча тармоқ турли йўналишларда бўлиши мумкин. Энг муҳими мавжуд қонунларимиз билан таққиланмаган ва бошқа фермер хўжаликларига зарар келтирмайдиган ишлаб чиқариш (хизматлар курсатиш) фаолияти булса бўлгани.