236
Diler daromadi sotib olinadigan va sotiladigan
tovarlar o„rtasidagi farqdan keladigan tushumdan
iborat bo„ladi.
3
Broker
bu fond, tovar, valuta birjalarida oldi-sotdi
bitimlarini tuzishda vositachi (dallol) lik qiladigan
ayrim shaxs yoki firma. Brokerlar odatda mijoz
topshirig„iga ko„ra va uning hisobiga ish yuritadi,
kafolat beruvchi hisobiga o„z nomidan savdo bitimlari
tuzishi mumkin. Yirik brokerlik idoralari xaridorga
qarz berishda banklar bilan hamkorlik qiladi, ayrim
hollarda
o„zlari kreditor bo„ladilar, bitimlarni
bajarilishiga kafillikni ham o„z zimmasiga oladilar.
Ular
o„z mijozlarining nomidan, ularning
topshiriqlariga binoan harakat qiladilar. Tomonlar
manfaatlarini muvofiqlashtirishga harakat qiladilar.
Ammo riskni o„z zimmasiga olmaydi.
4
Komissionerlar
bu pulli xizmat ko„rsatish, biror ish bajarish
bo„yicha shartnomada ko„rsatilgan bir tomon bo„lib, u:
→ dallol sifatida muayyan tovarlarni komissiyaga
qabul qiladi. Bu tovarlar sotilgandan keyingina uning
haqini egasiga to„laydilar;
→
o„z nomidan oldi-sotdi qiladi, ammo mijoz
hisobidan;
→ agar o„z vakolatini suiiste‟mol qilib zarar ko„rsa,
unga javob berishni o„z zimmasiga oladi.
5
Makler
vositachi, ammo bitim tuzmaydi, balki bitim
tuzish uchun xaridorni jalb etadi. Buning uchun
vositachilik haqi oladi.
U manfaatdor tomonlarni uchrashtiradi. Ammo o„zi
bitim tuzishda qatnashmaydi.
6
Konsignator
sotiladigan tovarlar qo„lida bo„lgan, lekin uning
egasi bo„lmagan vositachi. U ishlab chiqaruvchilar-
dan uskunalarni komission narxda sotib oladi va
sotuvchi narxidan past bo„lmagan narxda sotishni
ta‟minlaydi. Mulkka bo„lgan egalik huquqi mulkni
yetkazib beruvchi tomonida saqlanib qoladi.
7
Ishonchli vakil
oldi-berdi munosabatlarini o„z nomidan, shuning-
dek, firma topshirig„i bilan amalga oshiradi. Topshiriq-
shartnomada o„rnatilgan vakolat doirasida faoliyat olib
boradi.
8
Ishlab chiqaruvchi
(yoki iste‟molchi)
agenti
yuridik yoki jismoniy shaxs bo„lib, firmaning
hisobidan yoki uning nomidan, uning xizmatchisi
bo„lmay turib, boshqa shaxsning topshirig„i bo„yicha
237
operatsiyalarni amalga oshiruvchi shaxs. U muayyan
bir obyekt emas, balki bir necha obyekt oldi-sotdisini
amalga oshirish vakolatiga ega.
9
Kommivoyajer
bular yirik savdo firmalarining xaridorlarga
namunalar, kataloglar, ko„rgazma varaqalar asosida
tovarlar taklif etadigan sayyor vakillar, savdo bo„yi-
cha vositachilardir.
Ular nafaqat mulkni sotadilar, shu bilan bir qator-
da lizing obyektini iste‟molchiga yetkazib beradilar.
10
Maslahatchilar
oldi-sotdi shartnomasida kelishilgan summaga
qarab foiz olish evaziga ishbilarmonlar doirasida
lizing xizmatlari bozorini tadqiq qiladi. Ammo ular
daromadlar taqsimotida qatnashishmaydi va buyurt-
machilarga kafillik bermaydi.
[147].
O„zbekiston Respublikasining «Lizing to„g„risida»gi
qonunining 3-moddasida lizing obyektiga quyidagicha ta‟rif berilgan:
«Tadbirkorlik
faoliyati
uchun
foydalaniladigan
iste‟mol
qilinmaydigan har qanday ashyolar, shu jumladan, korxonalar, mulkiy
komplekslar, binolar, inshootlar, uskunalar transport vositalari hamda
boshqa ko„char va ko„chmas mulk lizing obyektlari bo„lishi mumkin».
Lizing obyektlarini quyidagi belgilar bo„yicha tasniflash mumkin
(33-jadval).
Do'stlaringiz bilan baham: