¤збекистон республикаси олий ва ¤рта

mexanikaviy ishlash
deb yuritiladi. Tola eng kam shikastlangan, uning tabiiy 

---

4 
pishiqligi saqlangan holda poya yoki po‘stloqni ballast to‘qimalar (yog‘ochlik, 
qoldiq parenxima, epidermis va anorganik moddalar) dan to‘liq tozalash poya va 
po‘stloqni ratsional mexanikaviy ishlashga erishildi deb hisoblanadi. Ishlab 
chiqarish sharoitlarida bunday ratsional ishlashni amalga oshirish juda 
murakkab.
Bunga quyidagilar sabab. 
Tayyorlangan xom ashyoning sifati (yo‘g‘onligi, uzunligi, ivitilish 
darajasi) hamma vaqt bir xil bo‘lmasligi, po‘stloq ichida qoldiq yog‘ochlik 
bo‘lib, uni sindirib ajratishda tolaga shikast yetkazilishi natijasida tolaning sifati 
pasayishi, miqdori kamayishi mumkin. Tayyorgarlik operatsiyalarida xom ashyo 
sifatini to‘la bir xil qilib bo‘lmaydi. 
Yog‘ochlik poyaning ichida, uning ustida tolali to‘qima joylash- ganligi 
sababli mexanikaviy ishlashda yog‘ochlikdan tozalashni oldindan poyaning 
yog‘ochligini maydalamasdan turib amalga oshirish qiyin. 
Yog‘ochlikni
maydalash protsessini esa juda eqtiyotlik bilan tashkil etish 
kerak. Aks holda sirtqi tolali to‘qimani shikastlab qo‘yish hech gap emas. 
Hatto oldindan biologik va ximiyaviy ishlov berilgan poyalarda ham tola 
bilan yog‘ochlik bir-biriga yopishib turadi. Bu bog‘lanishni keyingi mexanikaviy 
ishlov berishda yo‘qotishda tolali to‘qima odatda, shikastlanadi. 
2. Ishlab chiqarish sharoitlarida ratsional ishlashni amalga oshirish 
 
Yuqorida aytilganlar ko‘rsatadiki, poya konstruksiyasini ratsional ravishda 
buzish quyidagi uch operatsiyadan iborat bo‘ladi: 
-tolaning yog‘ochlik bilan yopishishini buzish; 
-yog‘ochlikni maydalash; 
-tolani maydalangan yog‘ochlikdan va boshqa tolali bo‘lmagan qo‘shilmalardan 
tozalash. 
Kanop zavodlarida poya va po‘stloqni mexanikaviy ishlashda yuqoridagi 
uchta operatsiya birdaniga titish-yuvish mashinalarnda bajariladi. Titish 
barabanlari ivigan holdagi poya yoki po‘stloqni urib, titish bilan bir vaqtning 
o‘zida urgichlari ta’sirida yog‘ochlikni sindiradi, qoldiq yopishqoqlikdan 
tushiradi hamda yuqoridan berib turiladigan suv yordamida tolani yuvib, 
yog‘ochlik va tolali bo‘lmagan qo‘shilmalardan tozalaydi. Qisman qolgan 
yog‘ochlik va tolali bo‘lmagan qo‘shilmalar ezish mashinalarida ajratiladi. 
Shunday qilib, titish-yuvish mashinalaridan keyin toza, parallellashgan tola 
olinadi. Titish protsessining prinsipial xususiyati shundan iboratki, material 
baraban uzunligi bo‘ylab harakat qilayotgan paytda, ish qirralarining tola 
tutamiga nisbatan katta tezligida material shu qirralarda ko‘p marotaba egiladi.

---

5 
Titish barabanining yuqori tezlikdagi harakatida yog‘ochlik dinamik ta’sir 
natijasida toladan tushirib yuboriladi. Xuddi shu paytda tola qirrada suv bilan 
sidirilish natijasida tolali bo‘lmagan moddalar ham suv bilan birga toladan 
tushib ketadi. 
Titish jarayoni quyidagi operatsiyalardan iborat:
- ish ta’siri (materialni yogochlikdan tozalash hamda uni pa- rallellash 
uchun ish organlarining ishlanayotgan materialga ta’siri); 
- materialni ish organlariga nisbatan ma’lum vaziyatda tutib turish; 
- materlalni uning butun uzunligi bo‘yicha (tutamning boshidan 
oxirigacha) ishlanishini ta’minlaydigan qilib siljitib turish.