Ўзбекистон Республикаси Олий ва ўрта

San’at - estetik tarbiyaning asosiy vositasi. Bugungi ku jamiyatimizda inson faoliyatini boshqarib borishdan ko‘ra, ushbu jarayc insonning o‘zi tashkil etishi kerakligi bot-bot uqtirilmoqda. Bu jarayo san’at mohiyatan shaxsning his-tuyg‘ulariga ta’sir ko‘rsatishga q bo‘lgan muhim vosita sifatida insonni doimo o‘ziga jalb etib kelj San’at insonning ehtiroslar va tuyg‘ular olamiga singib borib ularni yig‘latadi, kuldiradi, o‘ylashga majbur qiladi. SHuning uchun bo‘lsa k san’at barcha davrlarda insonga hamroh bo‘lib kelgan.

Ma’lumki, ehtiroslar, tuyg‘ular, kechinmalar insonning tiriklig dalolat beradi. CHunonchi, ijobiy fazilatlar, badiiy-Estetik ideallar ii hayotining mazmuniga ko‘rk bag‘ishlaydi. Tarbiyada ayniqsa, axloqi estetik tarbiyada hayotning mazmuni va maqsadi muhim ahamiyat kasb etadi.

Gohida maqsad mavhum tushunchaga aylanib shaxsniiig tabiatiga mutlaqo zid bo‘lgan holatlarni keltirib chiqaradi. Pirovardida inson bunday maqsadlarning ta’siridan zarar ko‘radi. San’at shu ma’noda zamonaviy insonni estetik jihatdan tarbiyalashdagi asosiy vositaki, u insonning estetik tuyg‘ularini maqsadli, ijobiy tomonga yo’naltiradi, uning kelajakda buyuk ishlarni amalga oshirishiga ko‘mak beradi. Biroq, tuyg‘ulari hali shakllanib ulgurmagan, estetik didi risoladagidek darajaga ko‘tarilmagan odam mavjud hayotiy qiyinchilik va tashvishlar qarshisida ojizlik qiladi va natijada yot g‘oyalar ta’siriga tushib qoladi. Ana shunday salbiy holatlarning paydo bo‘lmasligi uchun ham san’at o‘zini tobora insonga yaqinlashtirib boradi.

CHinakam san’at insonni bu holatdan qutqarishga qodirbo‘lgan estetik tarbiya vositasidir. SHuningdek, shaxsning estetik tarbiyasini san’at vositasida amalga oshirishning afzal tomonini ikki xususiyat bilan ifodalash mumkin. Birinchidan, san’at ijtimoiy anglashning boshqa shakllariga qaraganda insonga birmuncha yaqinroq hamda tezroq ta’sir ko‘rsata olish imkoniga ega.

Ikkinchidan, san’at insonni estetik jihatdan kamolotga etkazish jarayoniga muayyan mafkuraviy mazmun bag‘ishlashi bilan birga inson ma’naviy qadriyatlarini ro‘yobga chiqarishda yaqindan yordam ko‘rsatadi.

San’at o‘zining estetik bisotini to‘laligicha namoyon qilishi uchun ham tarbiya jarayoni bilan chambarchas bog‘lanadi. CHunonchi, inson tafakkurini go‘zallashtirish estetikaning tadqiqot obekti hisoblansa, estetik tarbiyaning predmeti esa ma’naviy dunyoni inson tomonidan estetik anglash bilan belgilanadi.

Ma’lumki, fuqarolarda yuksak did va idealni shakllantirish estetik tarbiyaning asosiy vazifalaridan hisoblanadi. Bu vazifaning zalvorli yukini awal ham, hozir ham va bundan keyin ham chinakam san’at, adabiyot va ma’rifat ko‘tarishiga shubha yo‘q.

SHuni aytish lozimki, so‘nggi yillarga kelib san’at va madaniyatga jamiyat hayotini o‘zgartiruvchi, unga xizmat qiluvchi, fikrlar almashinuvini ta’minlovchi hamda estetik ahamiyat kasb etuvchi murakkab ijtimoiy jarayon sifatida munosabat bildirilayotganligi diqqatga sazovor. Negaki, turli-tuman madaniy-ma’rifiy tadbirlar, rang-barang ko‘rik-tanlovlar, san’at bayramlari va fetsivallarini o‘tkazilishi o‘z navbatida kishilarni tayyor ma’naviy "mahsulotning iste’molchisi"ga aylanib qolishidan saqlaydi. SHuningdek, san’atning inson estetik tafakkurini yuksaltirishdagi ahamiyati yana amalga oshiradi. Mazkur holatlar natijasida ei tarbiyaviylik xususiyati o‘z ifodasini topadi.

Demak, ko‘rinib turibdiki, san’at voqelikka estetik munosabai kengqamrovli sohasi bo‘lib, u insonni nafosatli hamda badiiy d shakllantirishda muhim vosita vazifasini bajaradi. San’atning tarbiy g‘oyaviy funksiyasi hayot haqiqatlarini qaytadan tiklash orqali nam bo ladi. Estetik haqiqatning o‘zi esa hayotni badiiy ijod qonunlari aks ettirishi natijasida vujudga keladi.