Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта маћсус

7-Ma’ruza. Binolarni isitish uchun quyoshiy issiqlik ta’minot tizimlari
Reja

1. 
   Quyoshiy issiqlik ta’minotida aktiv va passiv tizimlar
   
2. 
   Aqlli quyoshli uy loyihasi.Quyoshli isitishning suv va havo asosidagi tizimlari.
   
3. 
   Binolarni isitishning aktiv geliotizimlari.Energiya tejovchi romlar, issiqlik izolyasion materiallardan qurilishda foydalanish.
   

Tayanch so‘zlar: janubiy fasad, quyoshli uy, gelioissiqxona, issiqlik nasosi, issiqlik izolyasion materiallar, energiyatejamkor romlar

Bizning shimoliy kengliklarda binolarning issiqlik ta’minoti (isitish) uchun hamma iste’mol qilayotgan yoqilg‘i energetik resurslarining anchagina qismi sarflanadi. Bu maqsadda quyosh energiyasidan foydalanish ko‘p miqdorda energiyani iqtisod qilish imkonini beradi. Binolarning quyoshiy issiqlik ta’minotida aktiv va passiv tizimlar farqlanadi.

Aktiv tizimlarning xarakterli farqli jihatlari shundaki, ularda quyosh energiyasi kollektori, issiqlik akkumulyatorlari, qo‘shimcha energiya manbalari, quvur o‘tkazgichlar, issiqlik almashingichlar, nasoslar yoki ventilyatorlar va avtomatik boshqarish va nazorat qurilmalaridan iborat bo‘ladi. Passiv tizimlarda quyosh kollektori va issiqlik akkumulyatorlari funksiyasi odatda to‘suvchi bino konstruksiya vazifasini bajarib issiqlik tashuvchining (havo) harakati ventilyatordan foydalanilmasdan tabiiy konveksiya hisobiga amalga oshiriladi. Bino konstruksiyasining ishlanmasini yaratish vaqtida issiqlik energiyasining kamayishiga quyiladigan talablar hisobga olinadi, shunda samarali geliotizimdan iborat issiqlik ta’minoti yaxshi ishlaydi. Bu ayniqsa energiya samarali yoki (tashqi izolyasiya qilingan) uylarda, yaxshi issiqlik izolyasiyaga ega devorlar, potolok, pol va tashqi to‘siqlar maksimal germetik konstruksiyaga ega uylarda erishish mumkin. Bunday uylarda devorlarning issiqlik yuqotish koeffitsienti jami bo‘lib 0.15 Vt/m^{2 0}S tashkil etadi va tashqi havoning binoga kirishi kamaytiriladi.

E’tiborni qaratish kerakki, boshqa jihatlaridan biri, masalan, 2 ta shisha orasida joylashgan polimer plenkalar yoki shishaga maxsus qoplangan yuqori samarali qoplamaga ega derazalardan foydalanish maqsadga mufoviqdir. SHuningdek quyosh energiyasiga nisbatan yuqori o‘tkazish qobiliyatini ta’minlovchi qoplamalar va issiqlik nurlanishi uchun past nurlantirish qobiliyatiga ega qoplamalardan foydalanish zarur. Bunday romlarni qo‘llaganda ichki yuzadagi harorat ko‘tariladi, shu tufayli shishada suv bug‘larining kondensatsiyasi kamayadi va qulaylik hissi ortadi. Ikkita shisha qoplamasi oralig‘ida vakuumga ega germetik rom, ya’ni maxsus derazaning qo‘llanilishi issiqlik yuqotilishini kamaytiradi va bir vaqtda kirayotgan shovqin darajasini kamaytiradi. SHunday qilib, quyosh energiyasidan samarali foydalanishda, ayniqsa sovuq iqlim sharoitlarida energiyani saqlashning yuqori darajasi ta’minlanishi zarur. Bunda geliotizimning quvvati va qo‘shimcha energiya manbalari, shuningdek ularning o‘lchamlari va narxi minimal bo‘lishi zarur.