Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта масус таълим вазирлиги

Amaliy mashg‘ulot №5

5.1. Alkenlarni ajratib olish

Ushbu bosqich ko‘pincha avvaldan etan–etilen va propan–propilen fraksiyalari ajratib olingandan so‘ng amalga oshiriladi. Atsetilen va metilatsetilenni selektiv erituvchilar yordamida absorbsiyalab ham ajratib olish mumkin. Selektiv absorbentlar sifatida metanol, atseton,  - butirolakton, dimetilformamid ((СН₃)₂NCHO), N – metilpirrolidonlar ishlatiladi.

 - butirolakton

Piroliz mahsulotlarini ajratish quyidagi asosiy bosqichlardan iborat:

1. 
   Piroliz gazini kompressiyasi va undan С₅–va undan yuqori uglevodorodlarni ajratish. Ko‘p bosqichli kompressorlarda gazni 3,5–4 MPa bosimgacha siqib va bosqichlararo piroliz gazlarini separatsiyalab asosiy massadan kondensirlanuvchi yuqori uglevodorodlarni va suvni ajratib oladilar.
   
2. 
   Piroliz gazini H₂S, CO₂ va oltingugurt–organik birikmalardan tozalash. Piroliz gazlari H₂S dan etanolaminning suvli eritmasida absorbsiyalab, tozalanadilar. Bunda ushbu jarayon quyidagi tuzning hosil bo‘lishi bilan ketadi:
   

monoetanolamin

Piroliz xom ayosida oltingugurt miqdori 0,1% (massaviy) dan kam bo‘lsa, gazlarni H₂S dan va CO₂ dan tozalash jarayonini ishqorning suvli eritmasi bilan yuvish orqali amalga oshirish mumkin. Bunda COS ham qisman yo‘qotiladi:

2NaOH + H₂S  Na₂S + 2H₂O
2NaOH + COS  NaHCO₃ + NaHS
2NaOH + CO₂  Na₂CO₃ + Н₂О

3. 
   Piroliz gazlarini quritish. Ushbu jarayonda dietilenglikol (НОСН₂СН₂ОСН₂СН₂ОН) yordamida suv absorbsiyalanadi va so‘ngra qoldiq – namlik NaA seolitida quritiladi.
   

4. Atsetilen va uning hosilalarini yo‘qotish palladiyli yoki nikelkobaltxromli katalizator ishtirokida selektiv gidrirlash orqali amalga oshiriladi.

5. С₂, С₃, С₄ fraksiyalarini ajratish va konsentrlangan alkenlarni olish. Piroliz gazlarini tor uglevodorod fraksiyalariga ajratish va ulardan konsentrlangan alkenlarni ajratib olish rektefikatsiya yo‘li bilan amalga oshiriladi. Gaz ajratishni taxminiy sharoitlari va kalit juft komponentlarini o‘rtacha nisbiy uchuvchanlik koeffitsiyenti _ўр quyidagi jadvalda keltirilgan.

6-jadval
Kalit juft komponentlarni o‘rtacha nisbiy uchuvchanlik koeffitsiyentlari