Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта масус таълим вазирлиги

2.2. Neft sikloalkanlari

Molekulasida uglerod atomi 5–6 ta bo‘lgan monotsiklik sikloalkanlar asosan qaynashning boshlanishi (QB) – 125⁰S bo‘lgan neft fraksiyasida yig‘ilgan bo‘ladi. Sikloalkanlar ikki xil guruhga bo‘linishi mumkin:

Monotsiklik sikloalkanlar.
Politsiklik sikloalkanlar.
Neftni tarkibida 25 dan to 75% (mass.) gacha sikloalkanlar bo‘lishi mumkin.
Neft fraksiyalarga ajratilganda sikloalkanlar distillat tarkibida bo‘ladi.
Monotsiklik sikloalkanlar asosan siklopentanlar va siklogeksanlardan iborat bo‘ladi.
Politsiklik sikloalkanlar quyidagi tip tuzilishlarga ega bo‘lishi mumkin:
а) kondensirlangan yadroli

b) o‘zaro birikkan (bitsiklogeksan)

v) o‘zaro ko‘prik bog‘ hosil qilgan sikloalkanlar (norbornan)

g) spiran birikmalar

d) uchsiklik uglevodorodlar

adamantan (uchsiklo [3,3,1,1]-dekan)
ye) pergidro aromatik uglevodorodlar

Neft tarkibida bulardan murakkabroq tuzilishga ega bo‘lgan sikloalkanlar kuzatilmagan. Sikloalkanlarda esa quyidagi hususiyatlar mujassamlashgan:

• 
  molekulalarning geometrik izomeriyasi;
  
• 
  neftni qayta ishlash jarayonlarida ular tuzilishining o‘zgarishi reaksiyalariga qobiliyati;
  
• 
  yoqilg‘i va moy distilatlarining sifatiga ijobiy ta’siri;
  
• 
  tuzilishi bilan neftni metamorfizmi va genezisi oralig‘idagi bog‘liqlik.
  

2.3. Gaz kondensat va quyi fraksiyalardagi sikloalkanlarning fizik hossalari

Neft va uning fraksiyalarida sikloalkanlarning tarqalish qonuniyati o‘rganilgan. Quyidagi jadvalda gaz kondensati va (neftni) yengil fraksiyalari uglevodorodlarining gurux tarkibi berilgan.

3-jadval
Gaz kondensati va neftning yengil fraksiyalari uglevodorodlarining guruh tarkibi (QB-125⁰S, % da)