Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта маҳсус таълим вазирлиги

 
 
2.3. Ёғочнинг хоссаларига қисқача тушунча 
Физик хоссалари 
Барча ёғоч ашёларнинг ҳақиқий зичлиги 1,54 г/см
3
га тенг, унинг 
асосини целлюлоза моддаси ташкил қилади. Ғоваклиги 30-80 % оралиқда 
бўлиши мумкин.Об-хаво таъсирида намланади ва қурийди,натижада ёғоч 
киришади.Муозанат намлик бу узоқ вақт ёғочни очиқ ҳавода сақланганда 

---

ютган намликдир. Бу кўрсатгич ҳавони намлиги ва ҳароратига кўра 
ўзгаради.Шишиши бу ёғочни узоқ муддатга сувга тўла шимилганда толалар 
аро капилляр ва бўшлиқларни сувга тўйинган холатидир. 
Ёғочнинг ҳар хил кесими бўйлаб қуриши 
жараёнида ишланган буюмни киришиши ҳар хил 
бўлади. (кўндаланг, радиал ва тангентал кесими 
(2.3-расм). Ёғоч буюмлар хонада ёпиқ жойда 
ишлатиладиган бўлса, унинг намлиги 8-10% дан 
ошмаслиги керак, ташқарида очиқ жойда 
ишлатиладиган бўлса, намлиги 15-18% га 
мўлжаллаб қуритилади.
Янги кесилган дарахт турғун вазнгача 
қуритилса, унинг ҳажми ёки тўла киришиши ҳар 
хил жинслар учун 8,5 дан 19% гача ўзгариши 
мумкин.
Ёғоч ҳамма томони бўйлаб бир хилда 
киришмайди. Қайси жинсли ёғоч бўлмасин у 
толалари бўйлаб энг кам яъни,бир метрга 1 мм (0,1-0,4%) тангенциал кесими 
бўйлаб энг кўп (6-12%) киришади. Бир меъёрда ва секин қуритилган ёғоч 
бутун ҳажми бўйлаб бир хилда киришади. 
Қуритишдан олдин тўсин ва ҳодани кўндаланг кесилган юзи, елим, туз, 
оҳак аралашмаси билан суркалади. 
Иссиқлик ўтказувчанлиги – қуриган ёғочда кичик бўлади, кўндаланг юза 
орқали ёғочнинг иссиқлик ўтказувчанлик коэффициенти 0,17 Вт/м
о
С, 
бўйламасига толалари бўйлаб эса 0,34 Вт/м
о
С га тенг.
 
2.4. Механик хоссалари. 
Ёғочнинг кўндалангига ва бўйламасига бўлган хоссалари ҳар хил. Унинг 
бўйламаси билан чўзилишга бўлган мустаҳкамлиги пўлат билан тенглашади. 
Ёғочдаги барча табиий ёки механик куч таъсирида рўй берган нуқсонларга 
ёғоч буюмдаги ёриқ, дарз, толаларни бир йўналишда эмаслиги ва ҳ.к.ларни 
киритиш мумкин. 
Дарахт жинсларининг турига кўра физик- механик хоссаларини 
таққослаб танлашда 2.1-жадвалда кўрсатмалардан фойдаланиш мумкин. 
2.1-жадвал. Ёғочнинг физик-механик хоссалари (намлиги 12%) 

---

Жинси Ўртача 
зичлиги, 
кг/м
3
Мустаҳкамлик кўрсаткичлари, МПа 
Ҳажмий 
киришиши, 
% 
толалар 
бўйича 
сиқилишга 
эгилишга толалар 
бўйича 
чўзилишга 
эзилишга 
радиаль 
йўналишда 
тангенциал 
йўналишди 
Тилоғоч 
680 
52 
97 
129 
11,5 
12,5 
Қарағай 
530 
0,44 
44 
79 
115 
7 
7,5 
Арча 
460 
0,43 
42 
77,5 
122 
5 
5 
Кедр 
440 
35 
64,5 
78 
5,5 
6 
Пихта 
390 
33 
58,5 
84 
6 
6,5 
Эман 
720 
0,43 
52 
94 
129 
8,5 
10,5 
Қайрағоч 
650 
46 
94 
129 
10 
13 
Оқ қайин 
640 
45 
100 
120 
8,5 
11 
Қора 
қайин 
540 
0,47 
39 
68 
116 
7 
8 
Осина 
500 
37 
77 
111 
6 
8 
 
Ўртача зичлигига кўра барча ёғочларни қуйидаги гуруҳларга бўлиш 
мумкин: енгил -450-650 кг/м
3
(кедр, пихта, арча, арғувон, қарағай, тоғ терак ва 
ҳ.к.); ўртача - 650-750 кг/м
3
(акас, оқ қайин, қора қайин, дуб, нок, каштан, 
тилоғоч, заранг, шумтол); оғир - 760-1280 кг/м
3
(хурмо, граб, шамшид, писта 
дарахти). 
Ёғоч ашёларнинг сиқилишдаги мустаҳкамлик чегараси икки кўрсаткич: 
толалари бўйлаб ва толаларига кўндаланг сиқилиш билан ифодаланади. 
Ёғочнинг жинсига кўра статик эгилишга мустаҳкамлик чегараси
2.1-жадвалда келтирилган.