Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта маҳсус таълим вазирлиги андижон машинасозлик институти

11-мавзу. Тадбиркорлик фаолияти ва менежмент. 
 
1.Бозор иқтисодиѐти шароитида тадбиркорлик ва бизнес тушунчалари. 
2.Бизнесни ташкил этиш, унинг мақсади, сохалари ва турлари. 
3. Бизнес объектлари ва субъектлари. 
1.Бозор иқтисодиѐти шароитида тадбиркорлик ва бизнес тушунчалари 
Менежментда тадбиркорлик фаолияти деганда – ишни ташкил этишга таъсир 
кўрсатдиган шарт – шароитлар ва омиллар борлиги тушунилади. Тадбиркорлик 
фаолиятининг мақсадлари ва вазифалари бевосита бозор тамойилларидан келиб чиқади.
Эркинлик тамойили, биринчидан тадбиркорлар учун муаян имкониятлар бўлишини, 
хужалик фаолияти эркинлигини ва қандай бўлмасин бирор иш билан шуғулланиш 
эркинлигини кўзда тутади. 
Иккинчидан, бошқа имкониятлар ҳам назарда тутилади; шартномалартузиш 
эркинлиги, бирлашиш ва ракобат қилиш эркинлиги бор. Учинчидан, тадбиркор иши ўз 
мулкидан ўз хохишига қараб фойдаланиш хуқуқига эга бўлади. Умумий вақтда тадбиркор 
қонун билан белгилаб қўйилган хак – хуқуқларини эътиборга олиш керак. 
Замонавий менежер жамоат ишлаб чиқаришда : 
Бошқарувчи – менежер. Менежернинг бу функцияси азалдан унга хос бўлган 
анъанавий функция ҳисобланади. Бошқарувчилик вазифасини адо этар экан, менежер 
хокимиятга эга шахс бўлиб колди. Хозирги шароитларда хокимият танхо бир кишига 
тегишли бўлмай колиши учун хокимиятни кулда тутувчи кишидан бугунги кунда ҳам 
катъият, ҳам маълум даражада мулойимлик кўрсатиш талаб этилади. Бошқарувчи менежер 
халос, ўз лафзида турадиган, юксак касб махоратига эга иш юзасидан мезони 
ўзлаштирилган, нотик, маслахатчи, педогог ва психолог махоратига эришган бўлиши
керак.
Дипломат - менежер. Сунги ун йилликлар давомида, айникса, кенг ѐйилган 
менежерлик малакалари ва куникмалари орасида буларнинг аввало мўзокаралар олиб 
бориш билан боғлиқ хилларини тилга олиб утиш лозим. Ўрта ва олий бўғин менежерлари 
хозирги кунда ўзларининг иш вақтларини асосан одамлар билан алоқалар боғлаш ва бу 
алоқаларни кенгайтиришга, иш сохасидаги алоқаларни чукурлаштириш, шартномалар, 
битимлар тузиш, хукумат билан урнатиладиган муносабатларни йўлга қўйишга 
сарфлайдилар. Ҳар хил воситачилик ишларида менежерларнинг иштирок этиши тобора 
кўпрок зарур бўлиб колди. Мана шуларнинг ҳаммаси учун кишида алохида, яъни 
дипломатларга хос қобилиятлар бўлиши керак. 
Етакчи-менежер. Замонавий менежер, менежерлик ишларидан ташкари етакчилик 
ишларини ҳам олиб олиб боради. Менежмент хусусидаги Америка нариѐтчилари «ҳар бир 
менежер етакчи бўлиши лозим» деган ишорани аллақачон ўртага ташлашган. Менежерлик 
вазифаси бир маънони англатмайди. Бизда менежерлик вазифаси дейилар экан, кўпинча 
бизнеснинг моддий тизими фаолиятини кувватлаб бориш учун зарур бўлганлиги 
профессионал ҳаракатлар тушунилади. Бизда бу ўтмишда қолган. Бизнеснинг инсонга хос 
бўлган бошқа авлод тизими яъни бошқаришиннг асосий объекти бу уринда гуѐ четда колиб 
кетган. Лекин бу вазифани яхши уддалаш учун менежер одамларни ўзига эргаштириб 
бориш қобилиятига эга ,яъни етакчи бўлиши лозим.Замонавий нуқтаи назарга мувофик 
етакчилик функциялари икки қисмдан – профессионал-технократик ва эмоционал-шахсга 
оид қисмлардан таркиб топган.