Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта маҳсус таълим вазирлиги андижон машинасозлик институти

Коп = Кс - Мх 
бу ерда: Коп - иқтисодий оптимал сифат. 
Кс 
-маҳсулот сифатлилик даражасии. 
Мх 
-маҳсулот сотиб олиш ва фойдаланиш ҳаражатлари. 
Бу ерда махражини топиш унчалик қийин эмас, у маҳсулот сотиб олиш баҳоси билан 
баҳоланиши мумкин. Энг мураккаби суръатни аниқлашдир, бу соҳада ҳозирда 
«Квалиметрия» деган фан изланиши олиб бормоқда.
Ҳар бир қорхона ѐки ташкилотнинг асосий вазифаси ишлаб чиқиладиган маҳсулот ѐки 
кўрсатиладиган хизматнинг сифатидир. Корхона мувофоқиятли фаолияти маҳсулот ишлаб 
чиқиш ва хизмат кўрсатишнинг қуйидаги хусусиятлари билан таъминланиши керак: 

қўлланиш ѐки белгиланган доирасининг аниқ маълум бўлган эҳтиѐжига жавоб 
бериши; 

Истеъмолчи талабларини қондириши; 

қўлланиладиган стандартлар ва техник шартларга мувофиқ келиши ; 

ҳаракатдаги қонунчилик ва жамиятнинг бошқа талабларига жавоб бериши; 

Истеъмолчига рақобатбардош нархларда таклиф қилиниши; 
фойда олишга йўналтирилганлиги. 
Маҳсулот сифатини бошқаришнинг муҳим элементларидан бири бўлиб 
стандартлаштириш ва сертификатлаштириш ҳисобланади. Стандартлаштиришнинг бош
вазифаси норматив-техник хужжатлар тизимини ташкил этиш, яъни маҳсулотни
прогрессив талабларини халқ хўжалигига, аҳолига, давлат мудофааси, экспортга, ҳамда, 
хужжатларни тўғрилигини назорат килади. 
Ҳаракатдаги стандартлаш тизими маҳсулотни оптимал (қулай) ҳолатда ушлаб 
туришни ва ишлаб чиқиш имконини беради. Мазмунан қуйидагиларни ўз ичига олади: 
ягона техник тил; 
ишлаб чиқарилган маҳсулотни асосий техник тавсифномаларини тартибга 
солинганлик ҳолати ҳақида маълумотлар; 

---

100 
ўлчамлари ва маҳсулот конструкциялари 
техник иқтисодий маълумотлар тизими классифиқатори; 
буюм ва материал ҳақида ишончли справочник материал 
Ҳозирда Ўзбекистон стандартлари тизими халқаро, ҳудудлараро ва миллий тизим 
стандартларига мослаштирилган.
Давлат стандартлари таркибига 4 хил стандартлар, техникавий шартлар ва
техникавий қўлланма материаллари мавжуддир: 
-Давлат стандартлари. 
-Тармоқ стандартлари. 
-Республика стандартлари. 
-Корхона стандартлари, техникавий шартлар, техникавий қўлланма материаллари. 
Стандартлаштириш бир неча тамойилларга асосланган:
такрорланувчанлик – умумий бир вақтда, ѐки фазода такрорланувчанлик хусусиятга 
эга бўлган нарсалар, жараѐнлар, муносабатларни ишлатиш мумкин бўлган объектлар 
доирасини белгилайди; 
вариантлилик – рационал кўп турликни яратиш –стандартлашлантрувчи объектларга 
кирувчи стандарт элементларнинг рационал кўринишларининг минимумини таъминлайди; 
тизимлилик – стандартни тизим элементи сифатида белгилайди ва стандартлаш 
конкрет объектларининг ички моҳиятлари билан ўзаро боғ ланган стандартлар тизимини 
яратишга олиб келади; 
ўзаро алмашувчанлик техникада қўлланилади – ҳар хил вақтда ва фазонинг ҳар хил 
нуқталарида тайѐрланадиган бир хил деталларни йиғ иш ѐки алмаштиришни кўзда тутади
Маҳсулотни сертификатлаш, уни сотиб олиш пайтида стандарт талабларига жавоб 
беришини ѐки тўғри келишини текшириш имконини беради. Сертификатлаш маҳсулот 
объектив синалганлиги ва текширилганлигини кўрсатади. 
Сертификатлаш мажбурий ва факултатив бўлиши мумкин: 
мажбурий – атроф муҳитни асраш, маҳсулотдан фойдаланишнинг хавфсизлигини 
регламентлаштирувчи маҳсулот сифати параметрлари учун; 
факултатив – маҳсулотни етказиб берувчи ва Истеъмолчи ораларида ишонч иқлимини 
яхшилайс оладиган, унинг рақобат бардошлигини ошира оладиган параметрлар учун. 
Юқори ва аъло сифатдаги маҳсулот корхона ва ишлаб чиқариш
бирлашмаларининг даромадини оширади, чунки бундай маҳсулотлар нисбатан юқори
баҳоланади. Бундан корхоналар тўғридан-тўғри манфаатдор бўладилар. Чунки бу
фойдадаги маблағ лар корхонани кенгайтириш, ривожлантириш, коллективни ижтимоий
шароитларини яхшилаш ва меҳнатга ҳақ тўлаш кабиларга сарфланади.