Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги ўзбекистон республикаси қишлоқ ва сув хўжалиги

1-жадвал 
Ўзбекистонда қишлоқ хўжалиги ялпи маҳсулотлари ишлаб чиқариш динамикаси 
(амалдаги нархларда; миллиард сўм)(2005-2014 йй.) * 
2005 
2006 
2007 
2008 
2009 
2010 
2011 
2012 
2013 
2014** 
Барча тоифадаги хўжаликлар 
Жами
5978,3 
7538,8 
9304,9 
11310,7 
13628,6 
16774,7 
21422,3 
24370,3 
34201,4 
36957,2 
Деҳқончилик
3323,1 
4215,0 
5170,1 
6400,1 
8089,0 
10023,0 
12762,3 
14155,3 
21211,8 
21810,6 
Чорвачилик
2655,2 
3323,8 
4134,8 
4910,6 
5539,6 
6751,7 
8660,0 
10215,0 
12989,6 
15146,6 
Фермер хўжаликлари 
Жами
1458,5 
2367,5 
3111,0 
3686,0 
4822,6 
5962,8 
7505,1 
8377,2 
12025,5 
12142,0 
Деҳқончилик
1382,3 
2264.2 
2962,7 
3484,2 
4575,9 
5658,3 
7072,8 
7929,6 
11327,1 
11472,4 
Чорвачилик
71,2 
103,3 
148,3 
201,8 
246,7 
304,5 
432,3 
447,6 
698,4 
666,4 
Деҳқон хўжаликлари 
Жами
3689,4 
4698,7 
5959,7 
7367,3 
8504,6 
10468,9 
13453,2 
15474,2 
21492,7 
24067,3 
Деҳқончилик
1231,3 
1624,4 
2128,8 
2832,6 
3403,1 
6214,2 
5553,5 
6068,4 
9672,6 
10076,5 
Чорвачилик
2458,1 
3074,3 
3830,9 
4534,7 
5101,5 
4254,7 
7899,7 
9405,8 
11820,1 
13995,4 
Қишлоқ хўжалиги корхоналари 
Жами
835,4 
472,6 
234,2 
257,5 
301,5 
343,0 
464,0 
518,9 
683,2 
747,9 
Деҳқончилик
709,5 
326,4 
78,6 
83,4 
110,1 
233,0 
136,0 
157,3 
212,1 
261,7 
Чорвачилик
125,9 
146,2 
155,6 
174,1 
191,4 
110,0 
328,0 
361,6 
471,1 
484,8 
*
Ўзбекистон Республикаси Давлат статистика қўмитаси. Йиллик статистик тўплам. Тошкент 2013 йил ва Ўзбекистон қишлоқ хўжалиги. Тошкент 2015 тўплам 
материаллари. 
**
Дастлабки маълумотлар 

---

223 
Чорвачиликда пода обороти таркибини такомиллаштириш, подада 
анча маҳсулдорли молларни, шунингдек подада соғин сигирлар, она 
қўйлар, эчкилар ва бошқаларга салмоғини ошириш тушинилади. 
Подада сигирлар салмоғини ошириш дегани, масалан бир бош 
сигирдан озуқани кам миқдорда оширган ҳолда сут ишлаб чиқариш 
кескин кўпайтиришдир.
Мамлакат озиқ – овқат фондини кўпайтиришнинг муҳим манбаи, 
қишлоқ хўжалик маҳсулотларидаги йўқотишларни тугатиш, улардан 
фойдаланишни яхшилашдир. Чунки ҳар йили ишлаб чиқариш, сақлаш, 
ортиш-тушириш қоидаларига амал қилмаслик, шунингдек маҳсулотнинг 
сифатини бузилиши ҳисобига неча миллионлаб сўм зарар кўрилмоқда.
2.Ялпи маҳсулотнинг тақсимланиши
 
Такрор ишлаб чиқариш жараёнида қишлоқ хўжалик ялпи маҳсулоти
қиймат шаклида қоплаш фондини (ҚФ) ёки материал харажатларни (МХ)
ва соф маҳсулотни (СМ) ёки ялпи даромад(ЯД)ни ўз ичига олади. 
Мисолларни, Самарқанд вилоятидаги барча тоифадаги хўжаликларнинг 
2014 йил маълумотлари асосида кўриб чиқамиз: 
ЯМҚ =(ҚФ)МХ+(СМ)ЯД= 2853679 +2059309 = 4912988 млн.сўм 
СМ янгидан яратилган қийматдир, яъни қишлоқ хўжалиги 
корхоналари ходимларининг ўз меҳнатлари билан реал яратилган 
қийматдир.
Ҳозирги вақтда қишлоқ хўжалигининг ривожланишида соф маҳсулот 
кўрсаткичи хўжалик ишлаб чиқариш фаолияти натижаларини баҳолашда 
ва ишлаб чиқариш ҳажмини ўлчашда инструмент сифатида катта 
аҳамиятга эга. Бундан ташқари, соф маҳсулот меҳнат предметларининг 
такрорий ҳисобини ўз ичига олмайди, у харажатларни тежаш 
механизмининг муҳим элементи сифатида ҳам кўринади. Соф маҳсулот 
ва ялпи дароматд ўртасидаги фарқ шундан иборатки, соф маҳсулот 
янгидан яратилган қийматнинг миқдорини бевосита ишлаб чиқариш 
жараёнида характерлайди, ялпи даромад эса сотиш жараёнини ҳисобга 
олиб, яъни айирбошлаш воситасидан кейин акс эттиради. Амалиётда бу 
икки кўрсаткич ҳам ялпи маҳсулот қийматидан моддий харажатларни 
айириб ташлаб топилади, шунинг учун уларнинг миқдори ўртасида 
айтарли даражада кескин фарқ бўлмайди. Соф маҳсулот кўпроқ ўзгармас 
баҳоларда ҳисоблаш зарур бўлганда, яъни ишлаб чиқаришнинг физик 
ҳажмининг, меҳнат унумдорлигининг, фонд қайтимининг динамикасини 
аниқлаш учун ишлатилади. Жорий хўжалик фаолиятида кўпинча ялпи 
даромаддан фойдаланилади, чунки у янгидан яратилган қийматнинг 
сотилган қисмини акс эттириб, маҳсулот сотишдан келган тушум ва 
фойда кўрсаткичлари билан алоқадордир. 

---

224 
Қишлоқ хўжалигида ялпи даромадни ҳисоблаш қуйидагича амалга 
оширилади. Таннарх бўйича ҳисобланган қишлоқ хўжалиги ялпи 
маҳсулоти қийматига, маҳсулот сотишдан олинган фойда қўшилади. 
Ҳосил бўлган ялпи маҳсулот қийматидан жорий йилдаги барча моддий 
харажатларни айириб ташлаб, ялпи даромад топилади: 
ЯМҚ + Ф(З) – МХ = ЯД= 4912988 – 2853679 = 2059309 млн. сўм