Ўзбекистон Республикаси Олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги Ўзбекистои Ресиубликаси Соғлиқни сақлаш вазирлиги

ТАБИАТ ИНЪОМ ЭТГАН ЭНГ УЛУГ - ОЛИЙ МЎЪЖИЗАЛАР
Маълумки 
одам 
организмининг 
тузилиши 
энг 
мураккаб 
-
мўъжизалардан ҳисобланади. Жумладан:
Одам бош суяги вертикал узунлигини 7 га кўпайтирилганда тана 
узунлигининг келиб чиқиши ва бошқа сирли ҳолатлар мавжуд.
Одам организмининг бошқарилишида 7 та асосий тизимнинг 
мавжудлиги: нерв, сезги, эшитув органлари (1), суяк (2), мускуллар (3), 
қон (4), юрак-томирлар (5), эндокрин безлар (6), тананинг ички аъзолари 
тизимлари (7) дир (рамзий маънода).
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

ҲЎЖ АЙРА-ҲАЁТ НЕГИЗИ ЭКАНЛИГИНИ
ВАЛЕОЛОГИК АНГЛАШ
Бу ерда одам организмининг энг кичик заррачаси булмиш 
ҳуж айра
ҳакида гап кетади.
Маълумки, табиатдаги барча жонзотлар ёки ўсимликлар, тўла-тўкис 
тайёр ҳолда бўлган эмас. Албагга уларнинг энг биринчиси пайдо бўлган, 
яъни бошланғич нуқгаси бор. Масалан, ўсимлик дунёсининг неча минг 
ёки миллион хили, тури бўлмасин ҳар бирининг бошяанғич нуқтаси 
биринчи бор яратилган. Усимликлар уруғ, данак, ёки майда бўлакчалардан 
пайдо бўлишидан қатьий назар, уларнинг кузга кўринмас бошланғич 
заррачаси бор. Усимликларнинг 
электрон микроскоп 
ёрдамида биз 
кўрадиган жуда майда заррачаларини 
ҳужайра ва гукималар 
деб 
номланади. 
Шунингдек, 
бундай тушунча ва саволлар тўла-тўкис 
ҳайвонларга ҳамда одамларга ҳам тааллуқлидир.
Ҳужайра тушунчаси ва назарияси яқин ўтмишда яратилган бўлиб, у 
микроскопнинг пайдо бўлиши ва фан-техника янгиликлари туфайли 
ривожлана борди. Натижада мураккаб нарсалар ҳам аниқлана бошланди. 
Масалан, биринчи бор фанда Левенгук деган олим узи яратган микроскоп 
ёрдамида пўкак кесимига караб, унинг юпка деворли катакчалардан 
иборат эканини аниқлади ва шу майда катакчаларни 
ҳуж айра
деб 
номлади. Шундан кейин ўсимлик ва ҳайвон аъзо ҳамда туқималарини ҳам 
микроскопда 
кўриб, 
улар 
ҳам 
майда-майда тузилмалардан, 
яъни 
ҳужайралардан иборат эканлиги аниқлана борди.
Ҳаёт асосан ҳужайра шаклида мавжуд бўлиб, барча организмлар 
ҳужайрадан ташкил топган. Ҳужайра тирик табиатнинг бир бўлаги ва унга 
тириклик хусусиятларининг барчаси хос бўлиб, ҳужайра кўпайиш, модда 
алмашиш, тузилиши ҳамда ирсий элементлар бирлигидир.
Ҳужайра биологик хабар (информация) жараёни рўй берадиган ва бу 
жараён қайта-кайта ишланадиган ҳамда ҳосил берган энергияни йиғувчи, 
сарф қилувчи, бошқа хил энергияга айлантирувчи мураккаб тузилмадир.
Ҳаётнинг узвийлиги асосан ҳужайралардандир. Ҳужайра умуман 
ирсийликнинг асосий бирлигини ташкил этади.
Ҳужайранинг таркибий қисми органоидлар, рибосомалар, Голджи 
аппарати, митохондрия, лизосомалар, центросомалар ҳамда ядро ва яна 
бир қанча киритмалардан иборат (1-расм).
Одам ҳужайраси ядросқца 46та хромасома бор. Аёлларда хамма 23 
жуфт хромосомалар XX дан, эркакларда эса XV дан ибораг. Агар гухум 
ҳужайраси уруғланганда ўзига эркак хромосомадан X ни олса - қиз бола,
У хромосома олса ўғил бола бўлади.
Ядрода рибонуклим кислота (РНК) ва дезоксирибонуклеин кислота 
(ДНК) лар мавжуд.
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

РНКнинг вазифаси 2 хил яъни ҳужайранинг яшаши -
тараққий
эптши
ҳамда 
янги авлод цолдиришдан
иборат.