Ўзбекистон Республикаси Олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги Ўзбекистои Ресиубликаси Соғлиқни сақлаш вазирлиги

СТРЕСС НИМА?
Стресс («
81
ге
88
») инглизча - босим, кучланиш, танглик (ўзбекча- 
руҳан зўрикишлик) деган маъноларни англатади. Психология, физиология 
ва медицинада - оғир шароитларда одамда пайдо бўладиган руҳий 
(психик) танглик ҳолати ҳисобланади.
Стресс 
тушунчасини 
дастлаб 
Канадалик 
физиолог 
Г.Селье 
адаптацион синдромини тавсифлаганда кўллаган (1936).
Маълумки, организм ўз ички муҳити таркибини доимо бир ҳилда 
саклаб туриш хусусиятига эга. Буни «гомеостаз» дейилади.
Г.Селье фикрича, стресс бузилган гомеостазни қайта тиклаш учун 
уринишдир. 
Стресс 
кузгатувчилари 
стрессорлар 
дейилади.
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

Стрессорларнинг кучи ва таъсир этиш шароитига қараб стресс ҳолати 
турли-туман бўлади. Масалан. унинг мослашиш синдроми ижобий натижа 
келтириб чиқарса, оғир шакли эса шок қолатини келтириб чиқаради.
Агар зарарли таъсирлар узлуксиз давом этса, организмда юз 
берадиган ўзгаришларни 3 босқичга бўлиш мумкин: 
Тагавишланиш 
ёки 
хавотирланиш бунда стрессорлар таъсир қилган заҳоти бошланиб, бир 
неча соатдан бир неча кунгача давом этади. 
Резистентлик 
(чидамлилик) 
бу икки ва ундан ортиқ ҳафта давом этиб, организмда адаптация 
(мослашиш) жараёни содир бўлади ва ниҳоят 
холдан тойиш 
бунда 
организм ўзидаги барча энергияни сарфлаб қўйгани учун стрессорларга 
карши курашиш қобилияти жуда кучсизланиб кетади.
Стресс одам фаолиятига салбий ёки ижобий таъсир курсатиши 
мумкин. Масалан, мусобақада қатнашаётган спортчига бир вактнинг ўзида 
бир неча стрессор, яъни кучли руҳий ва жисмоний зуриқишлик (нагрузка), 
масъулият хисси ва бошқалар таъсир қилгани сабабли организмнинг 
физиологик имконияти чегарадан ошиб кетади ва организм ўзини ҳимоя 
килишга жадаллик билан интилиши туфайли тормозланиш - ҳушдан 
кетиш рўй бериши мумкин (салбий стресс). Муайян - меёр даражадаги 
стресс эса кишини тетик қилиб, унинг барча фикрларини маълум нуқтага 
туплайди. Масалан, имтиҳон топшириш олдидан талаба ёки ўқувчи 
маълум даражада ҳаяжонга тушмаса. у муваффақиятга эриша олмайди ва 
(ижобий стресс) ҳ.к..
Маълумки, хаётда ҳар қандай одам, бир ёки бир неча бор стресс 
ҳолатига тушади. Аммо уни аксарият ҳолларда одам хис этмайди, эътибор 
бсрмайди. Натижада юқорида айтилган икки хил салбий ёки ижобий 
натижа билан тугайди.
Стресс ҳолатида одамда куйидаги ноҳуш клиник белгилар пайдо 
бўлади: 
қўзғолувчанлик. 
жаҳлдорлик, 
жиззакилик, 
невроз 
ҳолати, 
тушкунликка тушишлик, уйқунинг бузилиши, тез чарчашлик, мушакларда 
тиришишлик, баданида гўёки чумоли юргандек сезги, тахиокардия, юрак 
қисқариш ритмининг ўзгариши (тўхтаб-тўхтаб юрак қисқариши), қоринда 
оғриқ сезишлик каби клиник белгилар пайдо бўлади. Уни