Ўзбекистон Республикаси Олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги Ўзбекистои Ресиубликаси Соғлиқни сақлаш вазирлиги

Катта 
қон 
айланиш доираси. 
Юракнинг чап коринчасидан 
чикадиган 
аорта 
билан 
бошланади. 
Аорта, 
йирик, 
ўрта, 
майда 
артсрмяларга бўлиниб кетади. Артериялар ўз навбатида артсриолаларга 
утади ва сўнгра жуда ҳам ингичка, майда капиллярлар билан тугайди. 
Капиллярлар организмпинг барча аъзо ва тўкималарига ажойиб, кепг тур 
шаклида уларга кириб боради. Капиллярдаги қон тўкима ва ҳужайраларга 
кислород (Ог) ва тегишли овқат моддаларини етказиб беради. Тўкима ва 
ҳужайраларда 
жуда 
мураккаб 
моддалар 
алмашинуви 
жараёнлари, 
биологик реакциялар ижро этилиб, натижада ҳосил бўлган моддалар 
алматпунуви маҳсулотларини, шу жумладан, карбонат ангидридни (С 0 2) 
олиб кетади. Капиллярлар жуда ҳам майда, ана шу каниллярларга ўхшаш 
«ажойиб тўр» шаклини ҳосил килиб венулаларга айланади. Энди ушбу 
конни вена коии дейилади. Сўнгра улар (венулалар) олдин майда, ўртача, 
кейин йириклаша боради. Охирги гавданинг юкори кисмидан қон юқори 
кавак венага, пастки қисмидан эса пастки ковак венага ўтади. Бу ҳар 
иккала венадаги қон юракнинг ўнг булмасига очилади, куйилади ва шу 
билан катта қон айланиши юракнинг ўнг бўлмачасида тугайди.
Кичик қон айланиш доираси. 
Буни ўпка доираси дейилади. У 
юракнинг ўнг қоринчасидан ўпка стволи (бошлангич тармоғи) билан 
бошланади ва ўпкага вена қонини олиб боради (бу ерда ўпкага кирувчи 
қонни артерия эмас, вена қони деб номланади). Упка стволи ўнг ва чап 
ўпкага борадиган 2 та шохчага ажралади ва ушбу ўпкага кирувчи 
артериялар майдалашиб бориб, артериолаларга ва сўнгги капиллярларга 
айланади (булинадч!. Капиллярлардаги қон 
(ушбу 
мураккаб жараёнлар 
алвевлаларн та деворларида бажарилйдц) карбонат ангидридни (С 0 2) 
бериб кислородга ф 2) ^ойийди. Энди ушбу «ислородга бойиган қонни 
артсриал қон дейилади 
йа-у 
юракнинг чап бўлмасига қуйилади.
Демак, датта қон айланиш доираси бўйича ҳаракатланаётган қон 
организмнинг барча туқималарини, ҳужайраларини, органларни кислород 
( 0 2) ва тегишли озуқа модцалари билан таъминлайди ва улардан моддалар 
алмашинуви жараёнларида ҳосил бўлган маҳсулотларни олиб кетади.
Кичик қон айланиш (ўпка орқали) доирасининг вазифаси ўпкада 
қоннинг газ таркибини янгилашдир, яъни кислород ( 0 2) қабул қилиб 
бошқа газларни чиқариб юборишдан иборат.
www.ziyouz.com kutubxonasi

---