Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги ўзбекистон республикаси қишлоқ ва сув

Халқаро сув-энергетика консорциумини ташкил этиш бўйича концепция 
лойиҳаси 
Консорциум вазифасига қуйидагилар киради: (!) Консорциум иштирокчиларига 
берилган ваколатлар доирасида субъектлар фаолиятини мувофиқлаштириш, 
жумладан, халқаро шартномаларни тайёрлаш, ички ва ташқи манбалар ҳисобидан 
молияланадиган минтақавий аҳамиятга эга ТИА лойиҳаларини мувофиқлаштириш; 
(ii) тегишли қонунлар уйғунлаштирилишини таъминлаш ва аъзо давлатларнинг 
халқаро ҳуқуқий базасини такомиллаштириш; (Ш) халқаро ва бошқа манфаатдор 
ташкилотлар билан ўзаро ҳамжиҳатликни таъминлаш; (iv) Консорциум 
субъектларининг фао-лияти натижасида аъзо давлатларга зарар етказилишининг 
олдини олишга доир тадбирларни ишлаб чиқиш; (v) томонларнинг сув, энергетика 
ва ёқилғи ресурсларидан оқилона ҳамда самарали фойдаланишга доир халқаро 
шартномаларни амалга ошириши бўйича мониторинг ўтказиш. Консорциумга 
халқаро шартномалар орқали белгиланадиган бошқа вазифалар ҳам юкланади. 
4.3.2. Электр энергияси экспорта истиқболи 
Жаҳон банкининг фикрича (2004), Марказий Осиёда 2015 йилга бориб, электр 
энергияси-нинг йиллик сарфи соатига 43663 ГВт ни ташкил этади. Шунинг 65 
фоизга яқини ёз ойлари-га тўғри келади. Қирғизистон ва Тожикистон қушни 
мамлакатларга электр энергиясини экспорт қилиш борасида сезиларли 
имкониятларга эга. Ушбу республикалар ўртасида Боткен-Конибодом линияси 
буйича икки томонлама шартнома, шунингдек, Қирғизистон в а Қозоғистон 
ўртасида Қирғизистондан Россияга электр энергия экспорта тўғрисида шартнома 
имзоланган. Покистон ҳамда Эрондаги дарё-лардан фойдаланиш ҳам Қирғизистон 
ва Тожикистон учун фойдали. Хитой шарқида жойлаш-ган энг чекка туманларда 
электр энергиясига эҳтиёж катта, шу боне, уларнинг эҳтиёжини қондириш учун 
катта маблағ талаб этилади (4.6-рамка). 
Қирғизистон Қозоғистон ёрдамида ушбу икки мамлакатни Россия ҳамда Покистон 
билан боғлайдиган энергетика йўлагини барпо этиш ниятида. Қозоғистон 
Қирғизистон энергетика-сидан, жумладан, Қамбарота ГЭСни ташкил этиш, ўрта ва 
юқори Нориннинг гидроэнергетика имкониятларини ўзлаштиришдан манфаатдор. 
Қозоғистонда атом станцияларини барпо этишга даъвогар бўлса, Қирғизистон 
энергия таъминоти масаласини арзон услубда ҳал этишни таклиф этмоқда. Эронга 
электр энергияси Афганистан, Туркманистон ва Узбекистон орқали тегишли 
шартномалар тузилган ҳолда транзит йўл билан етказиб берилиши керак. 
Электр энергия савдосининг Жаҳон банки16 томонидан мувофиқлаштириладиган 
биринчи босқичи Тожикистондан Покистон орқали Афгонистонга 1000 МВт 

---

135 
энергия импорт килиш ва зарур инфратузилмани ташкил этишни уз ичига олади. 
Қирғизистондан ортиқча электр энергиясини янги электр узатиш линия-ларини 
урнатиш орқали узатиш мумкин. Қиймати қарийб 1 миллиард АҚШ долларни 
ташкил қиладиган ушбу лойиҳани 2010 йилда якунлаш режалаштирилмоқда. 
A
MMO 
БМТ Тараққиёт дастурининг фикрича (2005), экспорт бозорига чиқишга 
Афғонистоннинг тўловга лаёқатсизлиги, электр узатиш линияларини барпо этиш 
зарурати, электр ҳақини тулаш нархини белгилашнинг ноаниқлиги ва, айниқса, 
сиёсий барқарорлик ҳамда хавфсизликни таъминлаш билан боглик катор муаммолар 
тусқинлик қилмоқда. Шу тариқа электр энергиясини Марказий Осиёдан ташқарига 
сотиш ҳажмининг ошишига оид бундай прогнозлар экспорт қилувчи мамлакат учун 
ҳам, транзит давлатлар учун ҳам муайян миқдорда зарар етказиши мумкин. Бу эса 
минтақавий ўзаро фойдали ҳамкорликни ри-вожлантиришни чеклайди. Юзага 
келиши мумкин бўлган таваккалчиликларни камайтириш ва хавфсизликка таҳдид 
солишнинг олдини олиш учун яқин ва узоқ келажакда энергия ва сув ресурсларини 
ҳамкорликда бошқариш механизмларини самарали мувофиқлаштириш ҳамда 
ривожлантиришни таъминлаш борасида асосий шериклар фаоллигини кучайтириш 
зарур. 
4.6-рамка