Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги ўзбекистон республикаси соғЛИҚни сақлаш

Иш бажариладиган хоналар ҳавосига гигиеник баҳо бериш (лаборатория таҳлили 
натижалари асосида). 
Меҳнат гигиенаси врачининг асосий вазифаси вентиляция системасининг 
самарадорлигига баҳо беришдан иборатдир. Бунинг учун ҳавонинг физик ҳолати ва кимѐвий 
таркиби (ундаги зарарли ва хавфли моддалар миқдори) хақидаги маълумот махсус 
лаборатория таҳлиллари натижасида (330 ва 336-сонли баѐнномадан олинади). Агар 
ҳавонинг физик ҳолати ва кимѐвий таркиби гигиеник талабларга жавоб берса (Сан Қ ва М 
№0203-06 ва ГОСТ 12.1.005-88) вентиляция системасининг самарадорлигидан далолат 
беради. Юқоридаги масалалар ўрганилгандан сўнг талабалар лабораторияда ўрнатилган 
вентиляция системасининг самарадорлигини аниқлаш йўли билан ўрганади. 
Вентиляция системаларининг унумдорлигини аниқлаш тартиби. 
Ҳаво қувурларининг доира узунлигини эгилувчан линейка ѐрдамида ўлчаш. Ҳаво 
қувурларини радиуси ва диаметрларини ҳисоблаш. 
Вентиляция қувурларининг диаметри (сатҳи) бўйича ҳаво тезлиги бир хил бўлмайди. 
Шу сабабли ўртача кўрсаткич олиш мақсадида бир қанча нуқталарда ўлчаш ўтказилади. Бу 
нуқталар аввалдан қуйидагича белгиланади. Думалоқ цилиндр шаклидаги қувурларда 
шартли доиралар ажратилади, доиралар сони қувур диаметрига боғлиқ. Агар диаметри 200 
мм гача бўлса 3 доира, 200-400 мм 4 доира, 400-700 мм 5 доира, 700 мм дан ортиқ бўлса 5-6 
доира белгиланади. Бу айланаларда ўлчаш жойи нуқталари ҳаво қувурлари марказидан қайси 
масофада бўлиши махсус формуладан фойдаланилади:
R
p
=R
0
x√ 
2n – 1 
2m 
Rp- ўлчаш нуқтасини ҳаво қувури марказидан қандай мм/ масофада ѐтиши 
Rox – ҳаво қувурининг радиуси (мм) 
р- нуқтанинг қувур марказида жойлашиш тартиб номери 
m- шартли ажратилган доиралар сони. 
Агар ҳаво қувурлари тўртбурчак шаклда бўлса, у ҳолда унинг кесими сатҳи шартли 
равишда эквивалент сатҳларда сатҳ тенг бўлакларга бўлинади ва унинг марказлари шартли 
равишда белгиланади ўлчамлар ўтказиладиган жой мотор жойлашган жойдан қувур диаметр 
узунлиги бештасига тенг масофада жойлаштирилиши керак. Бу жой махсус эшикча билан 
таъминлан-маган бўлса, асбоб киритиш учун дарча очиш лозим. 
Агар ҳаво қувуридан ҳаво бир ердан чиқиб кетса (тортилса), у ҳолда ўлчамлар шу 
ерда олиб борилади. 
Пневмометрик найчалар ва микромонометрлар ѐрдамида ҳаво қувурларининг ичида 
динамик ҳаво босимини аниқланг. Ҳаво қувурлари ичидаги умумий босим статик ва динамик

---

324 
– спирт нисбий зичлиги (0,8 г/см га тенг). 
sin α – микроманометр оғиш бурчаги = 0,3 
Ўлчашлар якунига асосан ҳаво қувури ичидаги ўртача ҳаво зичлиги ҳисобланади. 
N
din1
+
N
din2
+
N
dinn