Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги ўзбекистон республикаси соғЛИҚни сақлаш

D 
X =
V
20 
 
А – намуна аниқланган дропп миқдори (мг); 
V
20
– олинган ҳаво намунасининг нормал шароитга келтирилган ҳажми. 
Олинган натижага баҳо бериш 330/х формали протоколга киритилиб, хулоса ѐзилади. 
Ҳаводаги кимѐвий моддалар миқдорини тезкор усули билан аниқлаш. 
Бу усул ҳаводаги азот ва углерод оксидларини аниқлаш орқали ўзлаштирилади. Азот 
оксидни аниқлаш – шиша шприцга 3 мл Грисс-Илосвай реактиви эритмаси олиниб, устига 

---

272 
текширилаѐтган ҳаво 7 мл тортилиб, суюқлик чайқатилади. Агар ҳавода азот оксиди бўлса, 
суюқлик пушти тусни олади. 
Рангли суюқлик тоза бўш пробиркага солиниб, олдиндан тайѐрланган стандарт шкала 
билан солиштирилади ва ундан азот оксиди миқдори мг/метр куб да ҳисобланади, гигиеник 
баҳоланади ва хулоса ѐзилади. 
Индиқатор найчалар ѐрдамида углерод оксиди миқдорини аниқлаш. 
Махсус индиқатор найчанинг икки пайвандланган учлари синдирилиб, УГ-1 ѐки АМ-5 
ҳаво тортқичига ўрнатилиб, улар ѐрдамида керакли ҳажмдаги ҳаво найчалардан ўтказилади. 
Агар ҳавода углерод оксиди бўлса, найчанинг маълум қисми ранги ўзгаради. Ранги ўзгарган 
қисми узунлигига қараб, найчалар қутикчасига берилган расмга солиштирилиб, углерод 
оксиди миқдори аниқланади. Олинган натижа баҳоланади. Ўтказилган текширишлар 
натижалари асосида ҳаво ҳолатини яхшилаш чора-тадбирлари ишлаб чиқилади. 
20-расм. Микроаспиратор АМ-5. 
 
 
 
Назорат саволлари: 
1. Иш жойлари ҳавосини ифлослантирувчи манбаларни айтинг. 
2. Иш жойлари ҳавосини тахлил қилишда гигиеник баҳо бериш 
босқичларини айтинг. 
3. Ҳаводан намуна олиш усуллари қандай иккита асосий гурухга 
бўлинади? 
4. Ҳаводан намуна олиш усулларини айтинг. 
5. Ютувчи муҳитлар нима ва уларнинг турлари? 
6. Ҳаводан намуна олиш натижалари қайси хужжатда қайд 
этилган. 
7. Фотометрик ва хромотография усулларини фарқи нимада? 
8. Ҳаводан намуна олишда экспрес усулларга нималар киради? 
9. Экспрес усулда универсал газоанализаторни иш принципи 
нималарга асосланган? 
10. Иш жойлари ҳавосидаги кимѐвий моддаларни гуруҳларга қараб 

---

273 
назорат даврийлигини аниқлаш.