Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги ўзбекистон республикаси соғЛИҚни сақлаш

ВМҚ. билан касалланиш кўрсаткичларини аниқлаш усули 
Кўрсаткич 
Ҳисоблаш усули 
1. Касалланган шахслар 
Касалланган шахслар сони *100 
2. Ҳодисалар 
Ҳодисалар сони*100 
3. Кунлар 
Меҳнатга қобилиятсизлик кунлар сони*100 
4. Давомийлик 
Меҳнатга қобилиятсизлик ҳодисалар сони 

---

301 
5. Тақсимланиш - нисбий улуш (экстенсив 
кўрсаткич) 
Касаллик ҳодисалари (кунлари) сони*100 
Касалланган шахслар ва ВМҚлик касалланиш кўрсаткичлари частотаси энг 
маълумотли бўлиб, касалланиш даражасини кўрсатади. Касалликнинг динамикаси ва унинг 
даражасининг ўзгариши (квартал, ой, йил) ҳисобга олиб таҳлил этилганда меҳнат 
шароитларининг таъсири белгиланиши мумкин. Лекин бу нарса касалланишни чуқур таҳлил 
қилганда энг аниқроқ топилиши мумкин. Бунда анча кўпроқ асосий кўрсаткичлардан 
фойдаланилади (20 та гача). Жадвалда кўрсатилган бешта кўрсаткичдан ташқари 
қуйидагилар қўлланилади: узоқ муддатига тез-тез касалланган шахслар фоизи; 1 та ВМҚ 
ҳодисасининг ўртача давомийлиги, касалланганлар кўрсаткичи; жинс, ѐш, стажи ва касби 
бўйича ажратишнинг барча кўрсаткичлари. 
Касалланишни чуқур ўрганиш хеч қачон 16-ВН шакл бўйича ҳисобот расмий 
кўрсаткичларни камситмаган ҳолда, аксинча, бу маълумотларни тўлдиради ва касалланиш 
меҳнат шароитларининг ўзига хослиги сабаб-оқибатли боғланишни юқори аниқлик билан 
аниқлаш имконини беради. Бундан ташқари, у ѐки бу паталогияни ўрни ҳақидаги 
маълумотлилик ортади, чунки касалликлар синфи янада чуқурроқ ечимини топади. 
Касалланишни ўрганишда исботлилик мақсадида асосий ва назорат гуруҳлари (асосий 
гуруҳда бўлган зарарли омилларсиз); битта омилнинг турли интенсивликлари таъсирида 
бўлган бир нечта ишлаб чиқариш касбий гуруҳлари, шу ишлаб чиқариш касбий 
шароитларида турли стажга эга бўлган ишчилар гуруҳларининг касалланиши таққосланади. 
Агар бундай ѐндошиш касалликнинг сабабини аниқлаш имконини бермаса (айниқса унинг 
ўсишида), у ҳолда ѐши, жинси ва бошқ. ҳисобга олган ҳолда таҳлил қилинади. 
Касалланишни характерловчи олинган маълумотларни турли кўрсаткичлар бўйича, бутун 
корхона бўйича, алоҳида цехлар бўйича, касбий гуруҳлар бўйича, турли корхоналар (бир 
турдаги ишлаб чиқаришга эга) бўйича ўзаро таққосланади. 
Касалланиш кўрсаткичларининг турли эканлигини аниқлик даражасини топишда 
стандартлаштирилган кўрсаткичлар қўлланилади. Фуқаролар Стюдент мазонини (t) 
ҳисобланган ҳолда баҳоланади. Таққосланаѐтган кўрсаткичлар фарқининг аниқлиги 0,95 дан 
каттароқ эҳтимоллик билан қилинади (95%). Касалланишга у ѐки бу омилнинг таъсири 
улушини ва аҳамиятини миқдорий аниқлаш учун анча мураккаб математик-статистик 
усуллар қўлланилади (ХИ-квадрат, дисперцион таҳлил ва бошқ.). 
Касалланишни баҳолашда (асосий кўрсаткичлар бўйича) Е.Л. Ноткин томонидан ишлаб 
чиқилган маълумотлардан фойдаланилади (-жадвал). 
Касалланиш маълумотларини янада кўргазмалироқ қилишда турли график шаклларидан 
фойдаланилади: чизиқли, устунли ва айланали диаграммалар. Лекин барча кўрсаткичларнинг 
маълумотлари ва уларнинг аниқлиги жадвалларда тўлиқроқ акс этади. 
22-жадвал