Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги ўзбекистон республикаси соғЛИҚни сақлаш

Касалланиш кўрсаткичларининг шкаласи (Е.Л. Ноткин) 
Даража 
Касалланганлар 
фоизи 
100 ишчига тўғри келадиган вақтинча меҳнат 
қобилиятини йўқотиш 
Ҳодисалар сони 
Кунлар сони 
Жуда юқори 
80 ва ортиқ 
150 ва ортиқ 
1500 ва ортиқ 
Юқори 
70-79 
120-149 
1200-1499 
Ўртачадан 
юқори 
60-69 
100-119 
1000-1199 
Ўртача 
50-59 
80-99 
800-999 
Ўртачадан 
паст 
40-49 
60-79 
600-799 
Паст 
35-39 
50-59 
500-599 
Жуда паст 
35 дан кам 
50 дан кам 
500 дан кам 

---

302 
Касалланишни характерловчи таққосланувчи аниқ маълумотларни олишда дастлабки 
материалларни ва қўлланилаѐтган кўрсаткичларни тўғри танлаш жуда катта аҳамиятга эга. 
Аниқ маълумот бўлган тақдирда (маълумотлар банки) касалланишни ишлаб чиқаришнинг, 
турли соҳалари бўйича, нохиялар, вилоятлар, шаҳарларда таққослаш асосида таҳлил ўтказиш 
мумкин. 
ВМҚ билан боғлиқ касалланишнинг ўртача йиллик статистик кўрсаткичларининг 
таҳлили шуни кўрсатадики, меҳнатга қобилиятсизлик ҳодисалари сонининг аста-секин 
камайиши кузатилмоқда. Шу билан бирга тахминан шу чегараларда битта ҳодисанинг 
кўплардаги ўртача давомийлиги ортиб бормоқда. Агар интенсивликнинг пасайишини, 
меҳнат шароитларининг яхшиланиши, замонавий технологияларни тадбиқ этиш билан 
тушунтирилса, битта касалланиш ҳодисаларнинг ўртача давомийлигининг ўсишини 
қандайдир маънода аҳолининг демографик кўрсаткичи ва касалланиш таркибида сурункали 
патологиянинг улушини ортиши билан боғлиқлигидир. Турли тармоқлардаги корхоналар 
орасида сўнги йигирма йил ичида ВМҚ билан боғлиқ касалланишнинг юқори даражалари 
полиграфия, тўқимачилик ва енгил саноатларга ҳосдир. 4-8 ўринлар машинасозлик, ўрмон 
саноати (қоғоз ва тахтани қайта ишлаш), кўмир саноати, электрстанциялар, қурилиш 
материалларини ишалб чиқариш ва қурилиш соҳалари эгаллаб турибдилар. 
Вақтинчалик меҳнат қобилиятини йўқотиш бўйича касалланиш ҳаққонийлигини 
баҳолаш кўрсаткичлари. 
(В.А. Мозгляковой бўйича). 
M
1
-M
2 
M*100
T= 
; m=+-
m
2
1
+m
2
2 
n
н
Бу ерда:
т- кўрсаткичлар фарқи (хаққоний бўлади агар фарқ >95% га етса, т=2 дан кўп) 
м-кўрсаткичларнинг хатолиги формула асосида ҳисобланади. 
М-ҳодисалар (йўқотилган кунлар)нинг 1та ишчига тўғри келиш сони 
н-бир йилдаги ишчилар сони 
Мисол: Ҳодисалар бўйича вақтинчалик иш қобилиятини йўқотиш асосида 
касалланишларнинг 2005 йилга нисбатан 2006 йилдаги хаққонийлик кўрсаткичларини 
аниқлаш.
2005 2006 
Бунда: ―н‖ – бир йиллик умумий 
ишчилар сони 200 100 
―М‖ – 1 та ишчига тўғри 
келадиган ҳодисалар сони 1,5 1,1
Кўрсаткичдаги хатолик 
1,5 
1,1 
m
1
=+- 
=
0,09; m
2
=+-
=0,1 
200 
100 
1,5-1,1 
0,4 
T= = 
=3,1 
0,09
2
+0,1
2 
0,13 

---

303 
Жавоб: ҳодисалар бўйича касалланиш фарқи 95% юқори.