Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги ўзбекистон республикаси

чиқариш жараёни, уларнинг эгаллаш ва бошқариш учун уни ўрганиш 
зарур [24]. 
Ҳисоблаш экспериментидан фан ва техниканинг кўпгина соҳаларида 
турли амалий масалаларни ҳал этишда фойдаланилади. 
Ядро энергетикасида физик жараёнларда содир бўладиган ҳодисаларни 
муфассал моделлаштириш асосида реакторларнинг ишлари башоратланади. 
Бунда ҳисоблаш эксперименти табиийсига жуда яқин ўтади, бу бутун тадқиқот 
туркумини тезлаштиради ва харажатларни камайтиради. 
Космик техникада учувчи аппаратлар траекторияси, оғиш масаласи 
ҳисобланади, радиолокация маълумотлари, йўлдошдан олинган тасвирлар 
ва ҳ.к.лар ишлаб чиқилади. 
Экологияда башоратлаш ва экологик тизимларни бошқариш 
масаласи ҳал этилади. 
Кимёда кимёвий реакциялар ҳисобланади, улар константаси аниқланади, 
жадаллаштириш мақсадида макро ва микро даражада кимёвий жараёнлар 
тадқиқ этилади ва ҳ.к. 
Техникада биллурлар ва плёнкалар олиш жараёни, белгиланган хоссали 
материалларни яратиш технологик жараёнлари ва ҳ.к.лар ҳисоб – китоб 
қилинади. 
Ҳисоблаш экспериментини қўллаш энг муҳим соҳаси физикадир. 
Масалан, микродунёдаги чизиқсиз жараёнларни ўрганишда бу қўл келади. 

---

105
Юқорида келтирилган ва ҳисоблаш экспериментини қўллашнинг 
бошқа мисоллари амалий муаммоларга назарий таҳлил қилиш асосида янги 
замонавий методологиясининг самаралилигидан далолат беради. 
Резюме. Ҳисоблаш эксперименти мураккаб амалий масалаларни ҳал 
қилишда фан ва техниканинг турли соҳаларида кенг қўлланади. Ҳисоблаш 
экспериментини асоси бўлиб математик моделлаштириш, назарий асоси 
бўлиб амалий математика, техиикавий асоси бўлиб ЭҲМ ҳисобланади. 
Ҳал қилинадиган масалаларнинг турли – туманлигидан қатъи назар