Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги ўзбекистон республикаси қурилиш вазирлиги

 
Оммавийахборот воситалари таржималаридаги баъзи ўзига хос 
Грамматик мослашув 
А.Темиров(СамДАҚИ) 
Эгалик келишиги. Қадимги инглиз тилида ҳамма отлар қаратқич 
келишигида аниқловчи вазифасида ишлатилиши мумкин эди. Бироқ, 
кейинчалик фақат жонли нарсаларни ифодаловчи отлар қараткич келишигида 
эгаликни ифодалаш учун ишлатила бошлади. Ҳозирги инглиз тилида эса, 
қараткич келишигида жонсиз предметларни ишлатиш анъанаси ҳам 
ривожланиб бормоқда. Бу биринчи навбатда вақт, масофа, кейинги пайтларда 
эса мамлакат, ташкилот ва муассасаларни ифодаловчи отлар ҳам эгалик 
келишикда ишлатилмоқда. 
Бу мисолда «Red-bait» қармоққа илинтирмоқ, пулга сотиб олмоқ – 
маъносида бўлиб, сарлавҳа таржимаси қуйидагича бўлади: «Агар улар сизни 
қармоққа илинтирмоқчи бўлса,ўзингизникидан қолманг». Одатда, тўлиқ 
тушиниш ва адекват таржимага феълларнинг лексик ва грамматик 
алмаштиришлар натижасида эришилади. Афсуски, бу нарса декомпрессия, 
яъни узайтиришга олиб келсада брикмада ягона воситадир, чунки ўзбек ва 

---

287 
рус тилларида анологик ҳодиса йўқдир. Равишдош феъллар ёрдамида 
кўпинча ҳаракатнинг бир ҳолатдан бошқа ҳолатга ўтишини ифодалаш учун 
ишлатилади. Равишдош феъллар ёрдамида тасвирлаш ўзига хос ифодаловчи, 
таъсирчан тасвирга эга бўлади. Ўзбек тилида экпрессия, ҳаракат тезлигини 
алмаштириш, равишбилан еки эргаш гапни қўшиш орқали амалга 
оширилади. 
Зарурат 
туғилса, 
сўзтуркуминиалмаштиришмақсадида
бунданфойдаланилади. 
Замонлар мослашуви. Инглиз тили грамматикаси меъёрларига 
мувофиқ, агар эргашган қўшма гапнинг бош гап кесими ўтган замонда бўлса, 
эргаш гапнинг кесими ўтган замонларнинг бирида ёки келаси ўтган замонда 
ишлатилиши шарт. Бироқ, газеталардаги айниқса сиёсий матнларда бу 
қоидадан воз кечилади, афтидан ҳаракат бажарилиш вақтида газетхонлар 
чалкашмаслиги учун бўлса керак. 
Кўпинчаметафорикбирикмаларбиланмажҳулконструкцияларадаштирил
ишиматннитушинишниқийинлаштиради. 
Масалан, He was pitch forked into the post of Ministry of Health – 
КутилмагандауниСоғлиқниСақлашВазирилавозимигатайинлашди. 
Ёки, 
Stones and bottles were showered upon the marchers by white racialists– 
Оқрасистларнамойишқатнашчилариустигатошвашишаларулоқтиришди. 
Мажҳулконструкцияларнитаржимақилишдаинглизтилидабиринчихабар
берилиб, кейинэсаунингманбаикўрсатилади. Хабарнингўзидабиринчивоқеа, 
кейинунингсодирбўлишжойивавақтикўрсатилади: The event was reported in 
Washington next morning. 
Оммавий ахборот воситалари таржималарида грамматик мослашув 
жуда мухим Чунки воқеа-ходисаларни ёки атамаларни таржима қилишда 
таржимон ифода этилган объектнинг менталитети ва урф-одати қўйинки 
сўзларнинг келиб чиқиш тарихига мурожаат этиш муҳимдир.